2008
Fakaʻapaʻapaʻi mo Fakaʻaongaʻi Lelei ʻa e Lakanga Fakataulaʻeikí
Nōvema 2008


Fakaʻapaʻapaʻi mo Fakaʻaongaʻi Lelei ʻa e Lakanga Fakataulaʻeikí

Ko hotau Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí ʻa e sīpinga haohaoa ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻo e lakanga fakataulaʻeiki māʻoniʻoní. Naʻá Ne ngāue fakafaifekau ʻi he ʻofa, manavaʻofa mo e ʻofa faka-Kalaisi.

ʻĪmisi
Elder Richard G. Scott

Siʻoku ngaahi tokoua, ʻoku tau fakataha mai he funga ʻo e māmaní ʻi he feohi fakatokoua fisifisimuʻa ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e ʻOtuá. ʻOku tau monūʻia ke kau he niʻihi tokosiʻi he māmaní kuo fakafalala mo fakamafaiʻi ke ngāue ʻi he huafa ʻo e Fakamoʻuí ke faitāpuekina ʻa e niʻihi kehé ʻo fakafou ʻi hono fakaʻaongaʻi māʻoniʻoni ʻo Hono lakanga fakataulaʻeikí.

ʻOku ou fifili pe ko e toko fiha ʻo kitautolu ʻoku tau fakalaulauloto fakamātoato ki he mahuʻinga taʻe-hano-tatau ke maʻu ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné mo e Faka-Melekisētekí. ʻI he taimi ʻoku tau fakakaukau ai ki ha kau tangata toko siʻi ne moʻui ʻi he māmaní ne nau maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeikí pea mo e founga naʻe fakalotoa ai kinautolu ʻe Sīsū Kalaisi ke nau ngāue ʻi Hono huafá, ʻoku totonu ke tau ongoʻi loto fakatōkilalo moʻoni mo houngaʻia fau koeʻuhí ko e lakanga fakataulaʻeiki ʻoku tau maʻú.

Ko e lakanga fakataulaʻeikí ko e mafai ia ke ngāue ʻi he huafa ʻo e ʻOtuá. ʻOku mahuʻinga ʻa e mafaí ki hono fakahoko ʻa ʻEne ngāue ʻi he māmaní. Ko e lakanga fakataulaʻeiki ʻoku tau maʻú, ko ha konga ia ʻo e mafai taʻengata ʻo e ʻOtuá kuo foaki mai ke tau fakaʻaongaʻi. ʻI heʻetau angatonu mo faivelengá, ʻe taʻengata leva ʻa hotau fakanofo ki he lakanga fakataulaʻeikí.

Ka neongo ia, ʻoku ʻikai hoko hono foaki pē ʻo e mafaí ia ke foaki ai mo e mālohi ʻo e lakangá. Ko e tuʻunga ko ia te tau lava ke fakaʻaongaʻi ki ai e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ʻoku makatuʻunga ia heʻetau taau fakafoʻituituí, tui ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí mo ʻetau talangofua ki Heʻene ngaahi fekaú. ʻI he taimi ʻoku poupouʻi ai kitautolu ʻe he fakavaʻe pau ʻo e ʻilo ki he ongoongoleleí, ʻe toe fakalahi ʻaupito ai ʻetau malava ko ia ke fakaʻaongaʻi ʻa e lakanga fakataulaʻeikí ʻi he moʻui taau.

Ko hotau Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí ʻa e sīpinga haohaoa ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻo e lakanga fakataulaʻeiki māʻoniʻoní. Naʻá Ne ngāue fakafaifekau ʻi he ʻofa, manavaʻofa mo e ʻofa faka-Kalaisi. Ko ʻEne moʻuí ko ha sīpinga laulōtaha ia ʻo e loto fakatōkilaló mo e mālohí. ʻOku tafe mai e ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga taha ʻo hono fakaʻaongaʻi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, mei heʻetau tokoni taʻesiokita mo loto fakatōkilalo ki he niʻihi kehé. ʻI heʻetau muimui ki Heʻene sīpinga ʻo ha tokotaha maʻu lakanga fakataulaʻeiki tui faivelenga mo talangofuá, ʻe lava ai ke tau maʻu ʻa e mālohi maʻongoʻonga ko iá. ʻI he taimi ʻe fie maʻu aí, te tau lava ke fakahaaʻi ʻa e mālohi ʻo e faifakamoʻuí, tāpuekiná, mo e fakafiemālié ʻo fakatatau mo ʻetau muimui faivelenga ki he ngaahi ueʻi fakalongolongo ʻa e Laumālié.

Tuku muʻa ke u kole atu ke ke kiʻi fakakaukau ʻo hangē pē ʻokú ta toko taha ʻi ha feituʻu lōngonoa ʻa ia ʻoku lava ke ke maʻu ai ha fakahinohino mei he Laumālie Māʻoniʻoní. ʻOku ʻi ai hamou niʻihi ʻoku faʻa ʻinitaviu ki homou tuʻunga moʻui taau ʻi he lakanga fakataulaʻeikí, ka ʻoku ʻi ai foki mo ha ngaahi uiuiʻi ʻoku tātātaha ke hoko ʻeni ia ai. Te mou lava nai ʻo fakakaukau ki ai he ngaahi miniti siʻi ka hokó, pea te ta fakahoko leva ha ʻinitaviu fakatāutaha ʻo e lakanga fakataulaʻeikí?

ʻI heʻetau fevahevaheʻaki fakataha ʻi he ngaahi momeniti ko ʻení, ʻoku ou kole atu ke mou fakakaukau ki hoʻomou tuʻunga taau ke fakaʻaongaʻi e mafai toputapu ʻoku mou maʻú. Te u kole atu foki ke ke fakakaukau ki hoʻo toutou fakaʻaongaʻi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke faitāpuekina ʻaki e niʻihi kehé. ʻOku ʻikai ko ʻeku taumuʻá ke fakaangaʻi ka ke tokoni atu ke toe fakalahi ʻa e ngaahi lelei ʻe lava ke maʻu mei hoʻomou fakaʻaongaʻi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

ʻOku tokoni nai hoʻo ngaahi fakakaukau fūfūnaki mo fakatāutahá ke ne fakaafeʻi mai e Laumālie Māʻoniʻoní, pe naʻa kuo taimi ke fai hano fakamaʻa fakaʻaufuli? ʻOkú ke tanumaki nai hoʻo fakakaukaú ʻaki ʻa e meʻa lelei ʻoku langaki moʻuí pe ʻokú ke moʻulaloa ki he fakatauvele ʻa e ngaahi Uepisaiti ponokalafí? ʻOkú ke fakaʻehiʻehi totonu nai mei hono fakaʻaongaʻi ʻo ha faʻahinga faitoʻo ke ne fakatupu ha faʻahinga ongo kehe pe ko ha meʻa ʻoku fepaki mo e taumuʻa ʻo e Lea ʻo e Potó, pe kuó ke fai ha ngaahi fakaʻatā fakafoʻituitui makehe? ʻOkú ke tokangaʻi ʻaupito nai ʻa e meʻa ʻoku hū ki ho ʻatamaí ʻo fakafou ʻi he matá mo e telingá ke fakapapauʻi ʻoku fakatupulaki mo langaki moʻui e ngaahi meʻa ko iá?

Kapau kuó ke vete mali, ʻokú ke tokonaki nai e fie maʻu fakapaʻanga totonu ʻa hoʻo fānaú, kae ʻikai ko e fie maʻu fakalao siʻisiʻi tahá?

Kapau ʻokú ke mali, ʻokú ke anganofo nai ki ho malí, ʻi he fakaelotó mo e fakatuʻasinó? ʻOkú ke tauhi faitōnunga nai hoʻo ngaahi fuakava he malí ʻaki ha ʻikai ʻaupito ke ke teitei fetalanoaʻaki mo ha fefine ʻokú ke fakaʻamu ke ʻoua naʻa fanongo ai ho uaifí? ʻOkú ke angalelei mo poupou nai ki ho uaifí mo e fānaú? ʻOkú ke tokoni nai ki ho uaifí ʻaki hono fai ha niʻihi ʻo e ngaahi ngāue fakaʻapí? ʻOkú ke takimuʻa nai he ngaahi ʻekitivitī fakafāmilí ʻo hangē ko e ako folofolá, lotu fakafāmilí, efiafi fakafāmili ʻi ʻapí pe ko ho uaifí ia ʻo koe ʻokú ne fakakakato e ngaahi tafaʻaki ko ʻeni ʻokú ke taʻetokanga ki ai ʻi ʻapí? ʻOkú ke talaange ki ai ʻokú ke ʻofa ʻiate ia?

Kapau ʻoku ʻi ai hamou niʻihi ʻoku ongoʻi taʻefiemālie ʻi he ngaahi tali kuó ke fakakaukauloto ki ai ʻi he ngaahi fehuʻi ne ʻoatú, ngāue leva he taimí ni ke fakatonutonu ia. Kapau ʻoku ʻi ai ha meʻa fekauʻaki mo hoʻo tuʻunga tāú, ʻoku ou poupouʻi atu koe ʻi he loto ʻofa moʻoni ke ke talanoa leva ki hoʻo pīsopé pe ko ha mēmipa ʻo hoʻo kau palesitenisī fakasiteikí he taimí ni. ʻOkú ke fie maʻu tokoni. He ʻikai tafoki pē ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ke hohaʻa ki aí, ʻo sai ʻiate kinautolu pē. Kapau he ʻikai fai hano fakaleleiʻi, ʻe toe ʻalu ia ʻo kovi ʻaupito. Mahalo ʻe faingataʻa ke ke lea ki hoʻo taki lakanga fakataulaʻeikí, ka ʻoku ou poupouʻi atu koe ke ke fai ia he taimí ni he ʻe kaunga lelei ia kiate koe mo e niʻihi ʻokú ke ʻofa aí.

Siʻi ngaahi tokoua, te u lea he taimí ni ʻo kau ki he founga ʻoku totonu ke fakaʻaongaʻi ʻaki e lakanga fakataulaʻeikí ke ne faitāpuekina e moʻui ʻa e niʻihi kehé, tautautefito ki he ngaahi ʻofefine ʻo e Tamai Hēvaní.

ʻOku fakahā mai ʻe he fanongonongo ki māmani ʻo e fāmilí ʻoku totonu ke hoko ʻa e husepānití mo e uaifí ko ha ongo hoa ngāue tuʻunga tatau. ʻOku ou ongoʻi fakapapau ʻe tali fiefia ʻe he uaifi kotoa pē ʻi he Siasí ʻa e faingamālie ko iá mo ne poupouʻi ia. Ka ʻe makatuʻunga ʻene hokó mei he husepānití. ʻOku toko lahi ha ngaahi husepāniti ʻoku nau fakahaaʻi ʻoku nau tuʻunga tatau mo honau hoá, ke faitāpuekina ai ia mo ʻena fānaú. Ka ʻoku ʻikai fai pehē ʻa e tokolahi. ʻOku ou fakalotolahiʻi atu ha faʻahinga tangata pē ʻoku momou ke fakatupulaki ha tuʻunga tatau mo hono uaifí, ke ne talangofua ki he naʻinaʻi fakalaumālie ko ʻeni mei he ʻEikí pea fai ia. ʻOku maʻu ʻa e lelei fisifisimuʻa taha ʻo e hoa ngāue tuʻunga tatau ko ʻení, he taimi ʻoku fakatou fekumi ai ʻa e husepānití mo e uaifí ke ʻilo e finangalo ʻo e ʻEikí ʻi hono fai e ngaahi tuʻutuʻuni mahuʻinga maʻanaua mo hona fāmilí.

Ongongofua ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié ʻi hoʻo fakaʻaongaʻi ʻa e faingamālie fisifisimuʻa ko ia ke ngāue ʻi he huafa ʻo e ʻEikí ʻo fakafou ʻi ho lakanga fakataulaʻeikí. Toe tokanga ki he founga ʻe lava ke ke fakaʻaongaʻi lelei ange ai ʻa e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi he moʻui ʻa kinautolu ʻokú ke ʻofa ai mo tokangaʻí. ʻOku fakatefito ʻeku fakakaukaú ʻi he niʻihi fakafoʻituitui, hangē ko e kau uitoú, ʻa ia te nau maʻu ha lelei lahi ange mei he tokoni ʻa ha tokotaha maʻu lakanga fakataulaʻeiki loto mahino mo manavaʻofá. He ʻikai teitei kole tokoni atu ha niʻihi tokolahi ia ʻo kinautolu. Tokanga ke ke ʻiloʻi e ngaahi faingataʻa ʻe lava ke ke tokoni ai ʻi ʻapí, ʻo hangē ko e fai ʻo ha fakafiemālie ki ha loto hohaʻa ʻo fakafou ʻi ha tāpuaki fakataulaʻeiki pe fie maʻu ke fai hano kiʻi fakaleleiʻi siʻi pē ʻi he ʻapí.

ʻI hoʻo hoko ko e pīsopé, ʻai ke ke ongoʻingofua mo tokanga lahi ange ki he ngaahi fie maʻu ʻa e kau fafine ʻoku nau kau atu ki he fakataha alēlea fakauōtí. ʻE lava ke nau ʻilo ʻa e ngaahi fie maʻu ʻa e kau fafine ʻi ho uōtí ʻa ia ʻoku ʻikai ke nau maʻu ʻa e tāpuaki ko e ʻi ai ha lakanga fakataulaʻeiki ʻi honau ʻapí. ʻE lava ke ʻilo ʻe he Fineʻofá ʻo fakafou ʻi ha ʻaʻahi ki he ʻapí, ʻa e ngaahi fie maʻú pea fokotuʻu atu kiate koe mo ha founga ke fakaleleiʻi ʻaki. ʻI he ngaahi meʻa ko ia ʻoku ʻikai malava ʻe he Fineʻofá, ʻe lava ke ke kole ki he kōlomu ʻo e kaumātuʻá pe ko e kau taulaʻeiki lahí ke nau tokoni ʻo fakatatau mo e fie maʻú.

ʻI hoʻo hoko ko e pīsopé, ko e taimi ko ia te ke faleʻi ai ha husepāniti pe ha uaifi ʻoku faingataʻaʻia ʻena nofo malí, ʻokú ke tui nai ki he fakamatala ʻa e fefiné ʻo tatau pē mo hoʻo tui ki he fakamatala ʻa e tangatá? ʻI heʻeku folaua ʻa e māmaní, ʻoku ou ʻilo ai ʻoku siʻi hono tokangaʻi ʻo e kakai fefine ʻe niʻihi koeʻuhí ʻoku tui ange ʻa e taki lakanga fakataulaʻeikí ia ki he fohá kae ʻikai ko e ʻofefine ʻo e Tamai Hēvaní. Kuo pau ke ʻoua naʻa teitei hoko ʻa e tuʻunga taʻepotupotu-tatau ko ʻení.

ʻOku maʻu nai ʻe he fānau fefine tāutahá ʻa e fakaʻatuʻi mo e tokanga ʻoku totonu ke ʻoange kiate kinautolú, he taimi ʻoku nau ʻalu ai ki he ngaahi uooti fakafāmilí? ʻOku nau maʻu nai ha ngaahi faingamālie ke ngāue ʻi ha ngaahi uiuiʻi mahuʻinga, ʻa ia ʻoku nau ongoʻi ai ʻoku talitali lelei mo fie maʻu kinautolu? ʻOku nau maʻu nai e poupou totonu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku nau fie maʻú?

Ko e taumuʻa ʻo e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke foaki, tokoni, hiki hake mo ueʻi fakalaumālie—kae ʻikai ke fakahaaʻi ha pule taʻemāʻoniʻoni pe fakamālohi. ʻOku ʻi ai ha ngaahi tukufakaholo fakafonua ʻe niʻihi ʻokú ne fokotuʻu ʻa e tangatá ʻi ha tuʻunga mafai ke puleʻi mo tataki e ngaahi meʻa fakafāmili kotoa pē. ʻOku ʻikai ko e founga ʻeni ʻa e ʻEikí. ʻOku ʻi ai ha ngaahi feituʻu ʻoku puleʻi pē ʻe he husepānití ia ʻa e uaifí ʻo hangē ko ha taha ʻo ʻene koloa fakafoʻituituí. Ko ha vakai angakovi, holoki moʻui mo hala ʻaupito ʻeni ia ki he nofo malí ʻoku poupouʻi ʻe Lusefā, pea kuo pau ke siʻaki ia ʻe he tokotaha maʻu lakanga fakataulaʻeiki kotoa pē. ʻOku makatuʻunga ia ʻi he foʻi fakakaukau hala ko ia ʻo pehē tokua ʻoku māʻolunga ange ʻa e tangatá ʻi he fefiné. Ko ha toki foʻi loi lahi ʻaupito ʻeni. ʻOku fakapapauʻi mai ʻe he folofolá naʻe fakatatali ʻe he Tamai Hēvaní ʻa ʻene fakatupu fakaʻofoʻofa mo fisifisimuʻa tahá ki he ngataʻangá, ʻa ia ko e fefiné. Naʻe toki fakatupu pē ʻa e fefiné hili hono fakatupu ʻo e meʻa kotoa pē. Ko e taimi ia naʻe toki fakahaaʻi ai kuo kakato mo lelei ʻa e ngāué.

Naʻe lea ʻa Palesiteni Hingikelī ʻo fekauʻaki mo hotau uaifí, faʻeé, kuifefiné mo e tuofāfiné, ʻo ne pehē: “ʻI he kotoa ʻo e ngaahi fakatupu ʻa e ʻOtua Māfimafí, ʻoku ʻikai ha fakatupu ʻe toe fakaʻofoʻofa mo fakalaumālie ange ka ko ha ʻofefine hoihoifua ʻo e ʻOtuá ʻoku ʻaʻeva ʻi he anga māʻoniʻoni mo e loto mahino ki he ʻuhinga ʻokú ne fai ai iá, ʻa ia ʻokú ne fakalāngilangiʻi mo fakaʻapaʻapaʻi e toputapu mo e fakaʻotua ʻo hono sinó, peá ne fakatupulaki ʻene fakakaukaú pea toutou fakalahi ʻa ʻene mahinó mo tanumaki hono laumālié ʻaki ʻa e moʻoni taʻengatá.”1

ʻI he palani fakalangí, ʻoku kehekehe ʻaupito ʻa e fefiné ia mei he tangatá.2 Ko e fefiné ʻoku manavaʻofa mo tokanga ki he lelei ʻa e niʻihi ʻoku nau feohí. Ka neongo ia, ʻe lava ke lōmekina ʻe he natula manavaʻofa ko iá ha kau fafine ʻoku nau ʻiloʻi ʻoku lahi fau e meʻa ke faí, ʻo mahulu ange ia honau iví, fakataha mo e tokoni ʻa e ʻEikí. ʻOku ongoʻi lotosiʻi ha niʻihi koeʻuhí ʻoku nau ongoʻi ʻoku ʻikai ke nau fai e meʻa kotoa pē ʻoku totonu ke nau faí. ʻOku ou tui ko ha faʻahinga ongo ʻeni ʻoku aʻusia ʻe ha tokolahi ʻo e kau fafine moʻui taau, ʻaonga mo moʻui mateaki ʻo e Siasí.

Ko ia ai, ʻi hoʻo hoko ko e husepāniti mo e fohá, fakahaaʻi ki ho uaifí mo hoʻo faʻeé ʻa hoʻo fakamālō mo e loto houngaʻia he meʻa ʻokú ne fai maʻaú. Toutou fakahaaʻi hoʻo ʻofá mo hoʻo loto houngaʻiá. ʻE hoko ai ʻa e moʻuí ia ko ha meʻa ʻoku toe fakaʻofoʻofa mo lelei pea mahuʻingamālie ange ki ha konga lahi ʻo e ngaahi ʻofefine ʻo e Tamai Hēvaní, ʻoku tātātaha ke ne fanongo ki ha lea fakamālō mo loto houngaʻia koeʻuhí ko e ngaahi ngāue lahi fau ʻoku nau faí. ʻI hoʻo hoko ko e husepānití, ʻi he taimi ʻoku fie maʻu ai ʻe ho uaifí ke poupouʻi hake iá, ala atu ʻo fāʻofua kiate ia peá ke fakahā ange ʻa e lahi hoʻo ʻofa kiate iá. ʻOfa ke tau anga-vaivai maʻu pē mo tau fakahoungaʻi ʻa e kau fafine makehe ʻoku nau fakakoloa ʻetau moʻuí.

Meimei ʻoku toki faʻa ʻiloʻi pē ʻa e mahuʻinga totonu taha ʻo ha meʻa he taimi ʻoku toʻo ai meiate kitautolú. Ke fakatātaaʻi ʻení, fakakaukau angé ki ha tangata kuo toʻo meiate ia ke ʻoua naʻá ne toe fakaʻaongaʻi ʻa e lakanga fakataulaʻeikí koeʻuhí ko haʻane maumaufono. ʻOku toki fakafoki ange ia ʻamuiange koeʻuhí ko hono toe fakafoki ange ʻo e ngaahi ouau naʻá ne maʻú tuʻunga ʻi haʻane fakatomala kakato. Hili ʻa hono toe fakafoki ko ʻení, ʻoku ou tafoki ʻo fehuʻi ange ki hono uaifí, “ʻOkú ke fie maʻu ha tāpuaki?” Naʻá ne tali loto vēkeveke ia. Ne u tafoki leva ki he husepānití ʻa ia ʻokú ne lava ʻo fakaʻaongaʻi he taimí ni e lakanga fakataulaʻeikí peá u pehē ange kiate ia, “ʻOkú ke fie foaki ha tāpuaki ki ho uaifí?” ʻOku ʻikai ha lea feʻunga te ne lava ke fakamatalaʻi ʻa e ongoʻi fiefia lahi ʻoku ʻomi ʻe he meʻa ko iá, pea pehē ki he ngaahi haʻi ʻo e ʻofá, falalá mo e loto houngaʻia ʻoku fakatupu aí. ʻOku ʻikai fie maʻu ia ke mole pe toʻo ho lakanga fakataulaʻeikí ka ke toki fakahoungaʻi kakato ia.

ʻOku ou ʻiloʻi ʻa e fiefia mo e nekeneka taʻe-hano-tatau ʻoku maʻu mei hono ʻofaʻi, fakahikihikiʻi mo fakaʻapaʻapaʻi ʻa hoku uaifi pelé, ʻaki e kotoa ʻo hoku lotó mo e laumālié. ʻOfa ke hanga ʻe hoʻo fakaʻaongaʻi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo hoʻo tōʻonga ki he fefine mahuʻinga taha ʻi hoʻo moʻuí, ʻo ʻoatu kiate koe ʻa e ongoʻi fiefia mo e fiemālie tatau pē.

ʻI heʻeku hoko ko e taha ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe toko 15 ʻa e ʻEikí ʻi he māmaní, ʻoku ou fakahaaʻi ai e ongo ʻoku ou maʻu ki he lakanga fakataulaʻeikí, ʻo hangē ko e fakamatala haohaoa ko ia ne fai ʻe Palesiteni Hauati W. Hanitaá: “ʻI heʻemau hoko ko ha kau fakamoʻoni makehe ʻo hotau Fakamoʻuí, kuo tuku ai kiate kimautolu ʻa e tufakanga fakaofo ko ia ke mau tokangaʻi e ngaahi ngāue ʻa Hono siasí mo e puleʻangá, pea mo tokoni ki Hono ngaahi fohá mo e ʻofefiné ʻi ha feituʻu pē ʻoku nau ʻi ai ʻi he māmaní. ʻI hono ui kimautolu ke fakamoʻoni, pule mo ngāué, ko ia ʻoku fie maʻu ai neongo homau taʻu motuʻá, mahamahakí, ongosiá mo ʻemau ongoʻi taʻefeʻungá, ke mau fai ʻa e ngāue kuó Ne tuku maí, ʻo aʻu ki he momeniti fakaʻosi ʻo ʻemau moʻuí.”3

Kuo pau ke tau fakamatala ki he ʻOtuá ʻa e anga ʻo ʻetau tōʻonga ki Hono ngaahi ʻofefine pelé. Ko ia, tau fai kiate kinautolu ʻo hangē ko Hono finangalo ke fai kiate kinautolú. ʻOku ou fakatauange ʻe takiekina kitautolu ʻe he ʻEikí ke tau toe ongoʻi fakalaumālie, ongoongofua mo tupulaki ange ʻi he lakanga fakataulaʻeiki ʻoku tau maʻú, kae tautautefito ki Hono ngaahi ʻofefiné. ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.

MAʻUʻANGA FAKAMATALÁ

  1. Gordon B. Hinckley, “Our Responsibility to Our Young Women,” Ensign, Sept. 1988, 11.

  2. Vakai, Mōsese 9:17–19; Mōsese 5:10–11.

  3. Howard W. Hunter, “To the Women of the Church,” Ensign, Nov 1992, 96.