Laipelí
Kōlomú


ʻĪmisi
kau talavou ʻi ha loki ako

Ako ʻo e Tokāteliné

Kōlomú

Vakai Fakalūkufuá

Ko e kōlomu lakanga fakataulaʻeikí ko ha kulupu ʻo ha houʻeiki tangata pe kau talavou ʻoku nau maʻu e lakanga fakataulaʻeikí. “Ko e ngaahi tefitoʻi taumuʻa ʻo e ngaahi kōlomú ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé, langaki ʻa e uouangatahá mo e ongo fakatokouá, pea mo akoʻi ʻa e kau mēmipá ʻi he ngaahi tokāteliné, ngaahi tefitoʻi moʻoní, mo e ngaahi fatongiá” (Tohi Tuʻutuʻuni Fika 2: Ko Hono Puleʻi ʻo e Siasí, 7.1.2). ‘Oku fokotuʻutuʻu ʻa e ngaahi kōlomú maʻá e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí mo e Faka-ʻĒloné fakatouʻosi.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Ngaahi Kōlomu ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí

ʻOku fokotuʻutuʻu ʻa e Kau ʻAposetoló mo e Kau Fitungofulú ki ha ngaahi kōlomu ʻi he tuʻunga fakalūkufua ʻo e Siasí. Ko e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻa e sino pule māʻolunga taha ʻa e Siasí pea ʻokú ne tokangaʻi e ngaahi ngāue kotoa ʻa e Siasí. Ko e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e sino pule fika ua ʻi he Siasí. ʻOku uiuiʻi e Kau ʻAposetoló ke nau hoko ko ha “kau fakamoʻoni makehe ki he huafa ʻo Kalaisí ʻi he māmaní kotoa” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:23). ʻOku ngāue ʻa e Kau Fitungofulú ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá pea ʻoku uiuiʻi kinautolu ke “malanga ‘aki e ongoongolelei, pea ke hoko ko e kau fakamo’oni makehe ki he kau Senitaile pea ‘i he māmani kotoa” (Tokāteline mo e ngaahi Fuakava 107:25). ʻOku fokotuʻutuʻu e Kau Fitungofulú ki ha ngaahi kōlomu ʻo e Kau Fitungofulu Taki Māʻolungá mo e Kau Fitungofulu Fakaʻēliá. ʻOku ngāue ʻa e Kau Fitungofulu Taki Māʻolungá ʻi he kotoa ʻo e māmaní, pea ngāue ʻa e Kau Fitungofulu Fakaʻēliá ʻi honau ngaahi feituʻu fakalotofonuá.

“ʻOku ʻi ai ha kōlomu pē ʻe taha ʻo e taulaʻeiki lahí ʻi he siteiki takitaha. Ko e kau palesitenisī fakasiteikí ko e kau palesitenisī ia ʻo e kōlomu ko ʻení. Ko e kau mēmipa ʻo e kōlomu ko iá, ko e kau taulaʻeiki lahi ʻoku ngāue ʻi he ngaahi uiuiʻi ko ʻení: ko e palesiteni fakasiteikí mo hono ongo tokoní, kau pīsope ʻi he siteikí mo honau ngaahi tokoní, kau alēleaʻanga māʻolungá, mo e kau pēteliake ʻoku lolotonga ngāué.” (Tohi Tu‘utuʻuni Fika 2, 7.1.2).

ʻOku ʻi he uōtí takitaha ha kōlomu ʻe taha ʻo e kaumātuʻá pe toe lahi ange. ʻOku kau ʻi he kōlomu ʻo e kaumātuʻá ʻa e kaumātuʻa mo e kau teuteu kaumātuʻa kotoa pē (kakai tangata taʻu 19 pe motuʻa ange ʻa ia ʻoku ʻikai ke nau maʻu ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki) ʻi he uōtí. ʻOku kau foki ai e kau taulaʻeiki lahi ʻa ia ʻoku ʻikai ke nau lolotonga ʻi he ngaahi uiuiʻi ʻokú ne faʻu ʻa e kōlomu ʻo e kau taulaʻeiki lahí.

Ngaahi Kōlomu ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné

ʻI he uooti kotoa pē ʻoku fokotuʻutuʻu ʻe he pīsopé e kau tīkoní—ko e angamahení ko e kau talavou ʻe hoko honau taʻu 12 pe 13 ʻi he lolotonga e taʻú—ki ha kōlomu ʻoku aʻu ʻo toko 12 hono kau mēmipá. ʻOkú ne fokotuʻutuʻu ʻa e kau akonakí—ko e angamahení ko e kau talavou ʻe hoko honau taʻu 14 pe 15 ʻi he lolotonga e taʻú—ki ha kolomu ʻoku aʻu ʻo toko 24 hono kau mēmipá. Pea ʻokú ne fokotu‘utuʻu ʻa e kau taulaʻeiki siʻí—ko e angamahení ko e kau talavou ʻe hoko honau taʻu 16 pe 17 ʻi he lolotonga e taʻú—ki ha kōlomu ʻoku aʻu ʻo toko 48 hono kau mēmipá. (Vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:85–87.)

Kapau ʻe fakalaka ʻa e tokolahi ʻo e kōlomú ʻi he ngaahi fika ko ʻení, ʻe lava ke vahevahe ʻe he pīsopé ʻa e kōlomú. Kimuʻa peá ne fakahoko ʻení, te ne fakakaukauʻi ʻa e tokolahi ʻo e kōlomú ʻi he kahaʻú, kau taki ʻe ala maʻú, pea mo e meʻa ʻe hoko ki he kau mēmipa ʻo e kōlomú. (Vakai, Tohi Tuʻutuʻuni Fika 2, 8.1.2..)

Tuʻunga Fakatakimuʻa ʻo e Kōlomú

ʻOku tokangaʻi ʻa e ngaahi kōlomú ʻe ha palesiteni ʻoku vaheʻi ke ne tokangaʻi. ʻOku toe ʻoatu foki ki he palesitení ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku fie maʻu ke fakakakato ʻaki e ngaahi fatongia ʻo e uiuiʻi ko iá. ʻOku kau fakalūkufua ʻi he ngaahi kōlomu ʻi he tuʻunga ʻo e uōtí mo e siteikí ha kau ʻetivaisa kuo ui ke poupouʻi ʻa e palesitení, pea ke faʻu ha kau palesitenisī.

Ngaahi Tefito Fekauʻakí

Folofolá

Ngaahi Fakamoʻoni Fakafolofolá

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Ako Folofolá

Ngaahi Pōpoaki mei he Kau Taki ʻo e Siasí

 

 

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e Kuaea Tāpanekalé

Ngaahi Vitiō ʻa e Kuaea Tāpanekalé

“ʻOku ʻOfa ʻa e Tauhí”

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Fakaakó

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Fakalūkufuá

“Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí,” Tohi Tu‘utuʻuni Fika 2, 7