Ha’api’ira’a a te mau Peresideni
Pene 10: Te pure e te heheuraa no te taata tata‘itahi


Pene 10

Te pure e te heheuraa no te taata tata‘itahi

« E haamaitairaa na te mau tamarii a te Atua ia haere atu i te Atua ra e ia farii i te heheuraa ».

No roto mai i te oraraa o Iosepha Semita

I te ava‘e tiunu 1829, e rave rahi mau ohipa faufaa rahi i roto i te tupuraa o te faahoiraa mai o te Evanelia tei tupu a‘ena. Ua vevetehia te ra‘i i te taime no te orama matamua e ua paraparau faahou mai te Atua i te taata nei i ni‘a i te fenua nei. Ua farii te peropheta Iosepha Semita i te mau papaa parau no te Buka a Moromona e ua iriti oia i te mau parau poro‘i mo‘a e vai ra i ni‘a i taua mau papaa parau ra. Ua faahoihia mai te autahu‘araa mo‘a, e ua horo‘ahia mai te oro‘a no te bapetizoraa i te mau tamarii a te Atua. Ua tupu teie nei mau ohipa ato‘a ei pahonoraa i te pure a Iosepha Semita a imi ai oia i te arata‘iraa a te Fatu.

A piri atu ai te ohipa iritiraa i te hopearaa, ua imi faahou â te peropheta i te arata‘iraa a te Fatu. No te mea hoi e ua faaue atu o Moroni ia Iosepha eiaha e faaite i te mau api i te hoê noa‘e taata maori râ ia faauehia oia ia na reira, ua vai noa o Iosepha o oia ana‘e e ua teimaha roa oia e teie nei hopoi‘a a iriti ai oia i te mau api. Area râ, ua ite oia na roto i te buka iho e e horo‘a mai te Fatu e toru na ite taa ê o te faaite i to te ao nei e e parau mau te Buka a Moromona (a hi‘o 2 Nephi 11:3; Etera 5:2–4).

« Te haamana‘o nei o Iosepha Semita e « fatata i muri noa iho i to matou iteraa i teie nei parau api, ua uruhia o [Oliver Cowdery], [David Whitmer] e… [Martin Harris] (tei haere mai no te ani i te parau apî no ni‘a i to matou haereraa i mua i roto i te ohipa) ia ani au i te Fatu e ia riro ratou ei na ite tootoru ».1 Ua pure te peropheta no te arata‘iraa e ua farii oia i te hoê heheuraa o te parau mai e e faati‘ahia na taata tootoru ia hi‘o mata’tu i te mau api, e te ‘o‘e a Labana, te Urima e te Tumima, e te Liahona (a hi‘o PH&PF 17).

Tau mahana i muri mai, ua haere atu te peropheta e na taata tootoru i roto i te uru raau i piha‘i iho i te fare no [Whitmer] i Fayette, New York, e ua haamata i te pure ia horo‘ahia mai ia ratou teie nei haamaitairaa rahi. Ua faatea ê o [Martin Harris], no to’na mana‘oraa e e ore oia i te mea parau-ti‘a. Ua papa‘i te peropheta i te ohipa i tupu i muri iho: « Aita i rahi te mau minuti to matou pureraa, a ite ai matou i te hoê maramarama i ni‘a a‘e ia matou i roto i te reva, tei hau atu i te anaana; e inaha, ua ti‘a mai ra te hoê melahi [Moroni] i mua ia matou. Te tape‘a ra oia i roto i to’na na rima te mau papaa parau o ta matou i pure ia ite teie na taata i te reira. Ua huri oia i te mau api, te hoê api i muri i te hoê api, ia nehenehe ia matou ia ite, e ia ite maite i te mau papa‘iraa i ni‘a? »2 Ua faaroo ato‘a te mau taata i te reo o te Atua i te faaiteraa no te parau mau o te iritiraa e te faaueraa ia ratou ia faaite i te mea ta ratou i ite mata e ta ratou i faaroo. Ua haere atu o Iosepha e imi ia [Martin], o te pure ra i te tahi atu vahi i roto i te uru raau. Ua pure amui ratou e ua ite ratou i te hoê â orama e ua faaroo i te hoê â reo.

Te haamana‘o ra te metua vahine o Iosepha Semita, o tei haere atu e farerei i te peropheta i Fayette i taua taime ra, i te oaoa e te mana‘o mama o ta’na tamaiti i muri a‘e i teie nei ohipa tei tupu: « I to Iosepha tomoraa mai i roto i te [fare o Whitmer], ua tarava ihora oia i raro i piha‘i iho ia‘u. Ua parau mai oia ‘e papa e! e mama e! aita orua i ite i to‘u oaoa rahi. Ua faaite te Fatu i te mau papaa parau i na taata e toru taa ê atu ia‘u, tei ite ato‘a i te hoê melahi e o te faaite i te parau mau o te mau mea ta‘u i parau na, no te mea ua ite ratou no ratou iho e aita vau e haere nei e haavare i te taata. E te ite nei au e au ra ua haamamahia vau e te hoê hopoi‘a ri‘ari‘a o te ore roa e maraa ia‘u ia faaoromai. I teie nei râ, e ti‘a ia ratou ia amo i te hoê tuhaa o te hopoi‘a, e te oaoa nei to‘u aau e eita vau e vai o vau ana‘e i roto i te ao nei ».3

I roto i to’na oraraa, e tiaoro noa Iosepha Semita i te Atua na roto i te pure no te imi i te tauturu e te a‘o o te hiaaihia e a’na. Te haamana‘o nei te hoê melo no te Ekalesia i te faarooraa ia’na ia pure i Ketelani, Ohio, i te hoê taime hepohepo rahi i roto i to’na iho oraraa: « Aita roa’tu vau i faaroo a‘e nei i te hoê taata i te aparauraa i te Taata tei Hamani ia’na mai te mea ra e tei reira iho Oia i te faarooraa, mai te hoê metua tane maitai e faaroo ra i te mau mana‘o oto o te hoê tamarii haapa‘o maitai… Aita e faahuaraa, aore râ e faarahiraa i te reo na roto i te anaanatae, na roto râ i te reo aparauraa, mai te hoê taata e paraparau atu i te hoê hoa i reira. E au ra ia‘u nei, ahani ua iriti-ê-hia’tu te paruru, e nehenehe ïa ia‘u ia ite mata’tu i te Fatu i te ti‘araa i mua i To’na tavini haehaa roa‘e o te mau tavini ato‘a ta‘u i ite ».4

Te mau haapiiraa a Iosepha Semita

E faaroo te Atua i ta tatou mau pure e e paraparau mai oia ia tatou i teie nei mahana, mai Ta’na i paraparau i te feia mo‘a i mutaa ihora

« No te mea hoi e aita roa’tu te Fatu i horo‘a i to te ao ia taa maitai na roto i te tahi mea tei heheuhia mai e e faaea oia e a muri noa’tu i te paraparau i ta’na mau poieteraa ia anihia oia na roto i te rave‘a au, no teaha ïa e ti‘a ia faarirohia e e mea maere roa e oaoa oia i te paraparau faahou mai i teie nei mau mahana hopea nei no to ratou iho ora?

« Peneia‘e e maere paha outou i teie nei faahitiraa parau, e ti‘a ia‘u ia parau no ni‘a i te faaoraraa o ta’na mau poieteraa i teie nei mau mahana hopea nei, no te mea hoi tei ia tatou a‘ena te hoê buka rahi no ta’na parau o ta’na i horo‘a a‘ena mai. E farii râ outou e, te parau tei parauhia ia Noa eita ïa e navai no Aberahama, aore râ aita i titauhia ia Aberahama ia faaru‘e i te fenua i fanauhia’i oia e ia imi i te hoê ai‘a i roto i te hoê fenua ĕê no te parau tei parauhia ia Noa, ua farii râ oia no’na iho te mau fafauraa no ô mai i te rima o te Fatu e ua haere oia i roto i tauamaitai-raa ra i parauhia’i oia te hoa o te Atua. Aita o Isaaka, te huaai fafauhia, i titauhia ia ti‘aturi i ni‘a i te mau fafauraa tei ravehia e to’na ra metua tane, o Aberahama, ua haamaitaihia râ oia e te haapapûraa e ua fariihia oia i mua i te ra‘i na roto i te reo o te Fatu tei faatae-ti‘a-hia’tu ia’na.

« Mai te mea e nehenehe ta te hoê taata e ora i ni‘a i te mau heheuraa tei horo‘ahia i te tahi ê atu taata, e ti‘a paha ïa ia‘u ia ani ma te au maitai, eaha ïa te faufaa i reira no to te Fatu paraparauraa ia Isaaka mai ta’na i rave, mai tei papa‘ihia i roto i te pene 26 no te Genese? No te mea te parau faahou nei te Fatu i reira, aore râ te fafau faahou nei oia, ia rave i te tăpŭraa ta’na i euhe atu ia Aberahama. No teaha ïa teie nei parau faahouraa ia Isaaka? No teaha ïa e ere te fafauraa matamua i te mea papû roa no Isaaka mai ia Aberahama ra? E ere anei Isaaka te tamaiti a Aberahama? Eita anei e nehenehe ia’na ia tuu i te ti‘aturiraa i te parau a to’na ra metua tane o tei riro hoi ei taata na te Atua? Peneia‘e e parau paha outou e e taata taa ê oia e e mea huru ê oia i te mau taata i teie nei mau mahana hopea nei; no reira, ua haamaitai te Fatu ia’na i te mau haamaitairaa taa ê e te huru ê, no te mea e taata huru ê oia i te mau taata i teie nei tau. Te farii nei au e e taata taa ê oia, aita oia i haamaitai taa-ê-noa-hia, ua haamaitai-rahi-hia râ oia. Te mau taa-ê-raa ato‘a ta‘u e nehenehe e ite i roto i taua taata ra, aore râ te taato‘araa o te vahi huru ê i rotopu ia’na e te mau taata i to’na ra tau, teie ïa, e mea hau atu oia i te mo‘a e te maitai roa i mua i te Atua e ua haere atu oia i mua ia’na ma te hoê aau mâ a‘e e te faaroo rahi a‘e i te mau taata ato‘a i to’na ra tau.

« E nehenehe ato‘a teie mea ia parauhia no ni‘a i te aamu o Iakoba. No teaha hoi te Fatu i paraparau ai ia’na no ni‘a i te hoê â fafauraa ta’na i rave i te hoê taime ia Aberahama e ua faaapî i te reira ia Isaaka? No teaha Iakoba i ore ai i faaea oaoa noa i te parau tei parauhia i to’na ra mau metua?

« A piri atu ai te tau no te fafauraa no te faaoraraa i te mau tamarii a Iseraela mai roto atu i te fenua no Aiphiti, no teaha e mea faufaa rahi roa ia haamata te Fatu i te paraparau ia ratou? Te fafauraa aore râ te parau ia Aberahama, ia tavini ïa to’na ra huaai i raro a‘e i te faatitiraa e ia ta‘irihia i roto i te area e maha hanere matahiti, e i muri iho i te reira e haere mai ai ratou ma te puai rahi. No teaha ratou i ore ai i ti‘aturi i teie nei fafauraa, a faaea ai ratou i Aiphiti i roto i te faatitiraa e maha hanere matahiti te maoro, e to ratou haereraa mai i rapae ma te ore e tia‘i i te tahi atu â heheuraa, ua haapa‘o roa ra mai te au i te fafauraa tei horo‘ahia ia Aberahama ra e e haere mai ratou i rapae i Aiphiti?…

« …E nehenehe ta‘u e ti‘aturi e ua haere o Enoha i piha‘i iho i te Atua. E nehenehe ta‘u e ti‘aturi e ua aparau Aberahama i te Atua e ua aparau atu i te mau melahi. E nehenehe ta‘u e ti‘aturi e ua farii o Isaaka i te faaapîraa o te fafauraa tei ravehia ia Aberahama na roto ti‘atu i te reo o te Fatu. E nehenehe ta‘u e ti‘aturi e ua aparau o Iakoba i te mau melahi mo‘a e ua faaroo oia i te parau a to’na ra taata Hamani, e ua aro oia i te melahi e tae noa’tu ua upootia atu oia e ua farii i te hoê hamaitairaa. E nehenehe ta‘u e ti‘aturi e ua rave-ê-hia’tu o Elia i te ra‘i i roto i te hoê pereoo auahi hutihia e te mau puaahorofenua auahi. E nehenehe ta‘u e ti‘aturi e ua ite te feia mo‘a i te Fatu e ua paraparau atu ia’na ma te mata e te mata i muri a‘e i to’na ti‘a-faahou-raa. E nehenehe ta‘u e ti‘aturi e ua haere atu te ekalesia Hebera i te mou‘a râ o Siona, e i te oire no te Atua ora, Ierusalema i te ao ra, e te pŭpŭ melahi ato‘a eita e hope ia tai‘o ra. E nehenehe ta‘u e ti‘aturi e ua hi‘o atu ratou i roto i te ora mure ore e ua ite atu i te Haava o te taata ato‘a, e Iesu, te Arai i te faufaa apî.

« E hoo anei râ teie nei mau mea ato‘a i te hoê parau paruru no‘u, aore râ e afa‘i anei râ te reira ia‘u i roto i te mau tuhaa no te tau mure ore e to‘u mau ahu porao ore, te mâ e te uouo? Aore râ, eita anei e ti‘a ia‘u ia noaa no‘u iho, na roto i to‘u iho faaroo e to‘u iho itoito, i te haapa‘oraa i te mau faaueraa a te Fatu, te hoê haapapûraa no te faaoraraa no‘u iho? Aita anei to‘u e hoê â haamaitairaa e te feia mo‘a i tahito ra? Eita anei te Fatu e faaroo i ta‘u mau pure e e faaroo i ta‘u mau tiaororaa mai ta’na i na reira i ta ratou ra mau pure mai te mea e haere atu vau ia’na mai ta ratou i rave ra? »5

E nehenehe ta tatou e faariro i te mau mea ato‘a ta tatou e rave nei ei tumu no te pure

Ua faaite mai o Sarah Granger: « I roto i te haapiira a te mau peropheta…, a horo‘a’i o Iosepha Semita i te haapiiraa i te mau taea‘e, ua parau oia ia ratou e ia faariro i te mau mea ato‘a ta ratou e rave ra ei tumu no te pure ».6

« A mata na outou i te ite i te Atua i roto i to outou mau piha, a tiaoro atu ia’na i roto i te mau faaapu. A pee i te mau arata‘iraa a te Buka a Moromona, e a pure, e no to outou mau utuafare, no ta outou mau puaatoro, no to outou mau nănă, no to outou mau animala, no to outou mau to papaa, e ta outou ato‘a mau mea [a hi‘o Alama 34:18–27]; a ani i te haamaitairaa a te Atua i ni‘a i ta outou ato‘a mau ohipa, e te mau mea ato‘a ta outou e rave ra ».7

« Eiaha e haamarirau i ta outou mau hopoi‘a i roto i to outou mau utuafare, a tiaoro râ i te Atua no ta’na mau haamaitairaa i ni‘a iho ia outou, e to outou mau utuafare, i ni‘a i ta outou mau nănă e animala, e ta outou ato‘a mau mea—ia farii outou i te hau e te ruperupe—e a rave noa’i outou i te reira, a ‘pure ia Ziona ia hau, e maitai to te feia i hinaaro ia’na ra’ [A hi‘o Salamo 122:6] »..8

Te faaite nei te hoê pure ta te peropheta i papa‘i i te ava‘e atete 1842 i to’na hinaaro i te paari no ŏ mai i te Atua ra: « O oe tei ite i te aau o te taata ato‘a nei… a hi‘o mai na i ni‘a i Ta oe tavini o Iosepha i teie taime; e ia vaiiho i te faaroo, i te i‘oa o Ta oe Tamaiti o Iesu Mesia, i te hoê faito rahi atu â ta Ta oe tavini i ore â i oaoa, ia tuuhia’tu i ni‘a ia’na, mai te faaroo o Elia; e ia ama noa te lamepa no te ora mure ore i roto i to’na aau, eiaha roa e rave-ê-hia’tu; e ia niniihia mai te mau parau no te ora mure ore i ni‘a i te aau o To tavini, ia ite oia i to Oe hinaaro, ta Oe mau ture, e ta Oe mau faaueraa, e ta Oe mau haavaraa, ia rave i te reira. Mai te hupe i ni‘a i te mou‘a no Heremona, ia niniihia mai te mau horo‘a no to Oe maitai, to Oe hanahana, e to Oe tura, i te îraa no to Oe aroha, e puai, e maitai, i ni‘a iho i te upoo no to Oe tavini ».9

Ia pure ana‘e tatou ma te faaroo e te ohie, e farii ïa tatou i te mau haamaitairaa ta te Atua e ite e mea tano no te ninii atu i ni‘a iho ia tatou

« A pure ma te haehaa i te terono no te aroha, ia parahi noa mai te Varua o te Fatu i ni‘a iho ia outou. A haamana‘o e mai te mea aita e aniraa eita ïa e nehenehe ta tatou e farii i te tahi mea; no reira, a ani ma te faaroo, e e farii ïa outou i taua haamaitairaa ra ta te Atua e ite e mea tano ia ninii atu i ni‘a iho ia outou. Eiaha e pure ma te aau nounou ia pau i te puhurahia e outou i to outou hinaaro ti‘a ore, a pure u‘ana ra no te mau horo‘a maitai a‘e [a hi‘o PH&PF 46:8–9] ».10

« Te taiata ore o te hoê ïa o te mau parau tumu faufaa rahi roa e noaa ai ia tatou te ti‘aturiraa i to tatou haafatataraa’tu i to tatou Metua i te Ao ra no te ani atu i te paari i to’na ra rima. No reira, mai te mea e poihere outou i teie nei parau tumu i roto i to outou na aau, e ani ïa outou ma te ti‘aturi i mua ia’na e e niniihia mai te reira i ni‘a i to outou ra upoo [a hi‘o PH&PF 121:45–46] ».11

« A vaiiho i te feia mo‘a ia pure i te ra‘i, ia tomo ta ratou mau pure i roto i te tari‘a o te Fatu Sabaota ra, no te mea te pure faau‘ana a te taata parau-ti‘a ra e mea ti‘a-rahi-hia mai ïa [a hi‘o Iakobo 5:16] ».12

Te haamana‘o nei o Henry W. Bigler: « No ni‘a i te parau no te pure i to tatou Metua i te Ao ra, ua faaroo vau i te hoê taime ia Iosepha Semita i te parauraa e, ‘a vai maramarama e a vai ohie e a ani i te mea ta outou e hinaaro, mai te mea ra e, te haere nei outou i te hoê taata tupu ra e a parau ai e, te hinaaro nei au i te tarahu i ta oe puaahorofenua no te haere i te vahi taviriraa ».13

E nehenehe ta tatou e farii i te heheuraa no tatou iho na roto i te Varua Maitai.

« E haamaitairaa na te mau tamarii a te Atua ia haere atu i te Atua ra e ia farii i te heheuraa… E ore te Atua e haapa‘o i te huru o te taaa, e hoê â haamaitairaa to tatou paato‘a ».14

« Te ti‘aturi nei matou e e ti‘araa to tatou ia farii i te mau heheuraa, te mau orama, e te mau moemoea no ŏ mai i te Atua ra, to tatou Metua i te Ao ra; e te maramarama e te ite, na roto i te horo‘araa a te Varua Maitai, i te i‘oa o Iesu Mesia, i ni‘a i te mau tumu parau ato‘a no to tatou oraraa maitai i te pae varua; mai te mea o te reira ihoa, ia haapa‘o tatou i ta’na mau faaueraa, ia vai parau-ti‘a i mua i to’na ra aro ».15

« E nehenehe te hoê taata e fana‘o na roto i te iteraa i te faaiteraa matamua a te varua no te heheuraa; ei hi‘oraa, ia ite ana‘e outou i te maramarama mau ia tahe i roto ia outou, e nehenehe ta te varua no te heheuraa e faatupu i te mau mana‘o ia haere mai i roto i to outou feruriraa, e na roto i te iteraa i te reira, e nehenehe ta outou e ite i te tupuraa o teie mau mana‘o i taua iho mahana ra aore râ i roto i te hoê tau poto; oia hoi, taua mau mea tei tuuhia’tu i roto i to outou feruriraa e te Varua o te Atua, e tupu ïa te reira; e no reira na roto i te haapiiraa no ni‘a i te Varua o te Atua e te taa-maitai-raa i te reira, e nehenehe ïa outou e tupu i roto i te parau tumu no te heheuraa, e tae noa’tu ua maitai roa outou i roto i te Mesia ra ia Iesu ».16

« Te vai nei ta‘u te hoê nene‘iraa tahito no te Faufaa Api i te reo Latino, Hebera, Heremani e te Heleni… Te haamauruuru nei au i te Atua tei ia‘u ra teie nei buka tahito; ua rahi atu râ to‘u maruruuru ia’na no te horo‘araa a te Varua Maitai. Tei ia‘u nei te buka tahito roa i te ao nei; tei ia‘u râ te buka tahito roa‘e i roto i to‘u aau, o te horo‘araa hoi a te Varua Maitai… Tei roto te Varua Maitai… ia‘u e e mea rahi a‘e to’na ite i to te ao paato‘a; e e amui atu vau ia’na ».17

« Eita e nehenehe i te hoê taata ia farii i te Varua Maitai ma te farii ore i te mau heheuraa. E taata heheu te Varua Maitai ».18

Ua faaite mai o John Taylor, a tavini ai oia ei peresideni no te Pŭpŭ no te Tino Ahuru ma Piti Aposetolo: « Te haamana‘o maitai nei au i te hoê parau ta Iosepha Semita i parau ia‘u hau atu i te maha ahuru matahiti i teie nei. Ua parau oia e, ‘Elder Taylor, ua bapetizohia oe, e ua tuuhia te rima i ni‘a i to oe upoo no te fariiraa i te Varua Maitai, e ua faatoro‘ahia oe i te autahu‘araa mo‘a. I teie nei, mai te mea e tamau noa oe i te pee i te arata‘iraa a taua varua ra, e arata‘i te reira ia oe i te vahi ti‘a. I te tahi mau taime eita paha e tuea i to oe hi‘oraa; eiaha ra e haape‘ape‘a, a pee i ta’na mau faaueraa, e mai te mea e haapa‘o oe i ta’na mau faaiteraa e riro mai ïa te reira i roto ia oe te hoê parau tumu no te heheuraa ia ite oe i te mau mea ato‘a ».19

Te mau mana‘o tauturu no te tuatapaparaa e te haapiira

A feruri i teie nei mau mana‘o a tuatapapa ai outou i te pene aore râ a faaineine ai outou i te haapii. No te tahi atu tautururaa, a hi‘o i te mau api vii–xiv

  • A hi‘o na i te faufaa rahi no te pure i te ohipa tei tupu ia Iosepha Semita e na ite tootoru no te Buka a Moromona (te mau api 143–45. Nahea te pure i haamaitai ai i to outou iho ite i te Buka a Moromona? Eaha te tahi atu mau tuhaa no to outou oraraa tei haamaitaihia e te pure?

  • Eaha to outou mau mana‘o a tai‘o ai outou i te paratarafa i te hopea o te api 145? A feruri hohonu ai outou i teie nei faahitiraa parau, a feruri na eaha ta outou e nehenehe e haamaitai i te huru a paraparau ai outou i tei « Hamani ia outou ».

  • No teaha eita ai e nehenehe ia tatou ia ti‘aturi noa i ni‘a i te mau heheuraa no mutaa ihora? (No te tahi mau hi‘oraa, a hi‘o i te mau api 145–47). No te aha tatou e hinaaro ai i te heheuraa tamau noa no tatou iho?

  • A tai‘o faahou i te tuhaa o te haamata i te api 147. A imi i te mau haapiiraa a te peropheta no ni‘a i te taime tano no tatou ia pure, e eaha te mea e ti‘a ia tatou ia pure. Nahea teie mau haapiiraa ia tauturu ia outou i roto i ta outou iho mau pure? Nahea teie mau haapiiraa ia tauturu i te mau utuafare i te pure utuafare?

  • A tuatapapa i te mau haapiiraa a te peropheta i te api 149 no te huru e ti‘a ia tatou ia pure. Eaha te faufaa i te faaohiparaa i te parau « papû e te ohie » ia pure ana‘e tatou? Nahea te oraraa parau-ti‘a e horo‘a’i ia tatou te ti‘aturiraa no te haafatata’tu i to tatou Metua i te ao ra na roto i te pure? Eaha te mea tei tauturu ia outou ia noaa te hoê iteraa papû e te faaroo nei e te pahono nei te Atua i te mau pure?

  • A tai‘o i te taato‘araa o te toru o te paratarafa i te api 150. Eaha te taime i maitai ai outou i te iteraa i « te faaiteraa matamua » o te Varua i te parauraa’tu ia outou? Nahea e nehenehe ai ia tatou ia ite oi‘oi noa i te mau muhumuhuraa a te Varua ia tae mai te reira?

Te mau papa‘iraa mo‘a:1 Te mau Arii 19:11–12; Iakobo 1:5–6; Helamana 5:30; 3 Nephi 18:18–21; PH&PF 6:22–23; 8:2–3; 88:63–65

Te mau nota

  1. History of the Church, 1:52–53; no roto mai i te « History of the Church » (parau papa‘i) buka A-1, 23, mau haaputuraa a te Ekalesia, Te Eklalesia a Iesu Mesia i te Feia Mo‘a i te mau Mahana Hopea nei, Salt Lake City, Utah.

  2. History of the Church, 1:54; no roto mai i te « History of the Church » (parau papa‘i) buka A-1, 24–25, mau haaputuraa a te Ekalesia.

  3. Lucy Mack Smith, « The History of Lucy Smith, Mother of the Prophet », 1844–45 manuscript, book 8, p. 11, mau haaputuraa a te Ekalesia.

  4. Daniel Tyler, in « Recollections of the Prophet Joseph Smith », Juvenile Instructor, 15 no fepuare 1892, 127.

  5. Rata na Iosepha Semita i to’na metua fetii Silas Smith, 26 no tetepa 1833, Kirtland, Ohio; in Lucy Mack Smith, « The History of Lucy Smith, Mother of the Prophet », 1845 manuscript, 229–32, mau haaputuraa a te Ekalesia.

  6. Sarah Granger Kimball, i roto i te « R. S. Report », Woman’s Exponent, 15 no atete 1892, p. 30.

  7. History of the Church, 5:31; from « Gift of the Holy Ghost », te hoê faahitiraa parau a te papa‘i ve‘a faatere tei nene‘ihia i roto i te Times and Seasons, 15 no tiunu 1842, p. 825; O Iosepha Semita te papa‘i ve‘a faatere no te ve‘a.

  8. « To the Saints of God », te hoê faahitiraa parau a te papa‘i ve‘a faatere tei nene‘ihia i roto i te Times and Seasons, 15 no atopa, 1842, p. 952; faatomaraa no teie tau; O Iosepha Semita te papa‘i ve‘a faatere no te ve‘a.

  9. History of the Church, 5:127–28; tauhia te mau tuhaa no te paratarafa; from a Joseph Smith journal entry, 23 no atete 1842, piha’i iho i Nauvoo, Illinois; ua hape te tai‘o mahana no teie nei papa‘iraa 23 no atete 1842, i roto i te History of the Church.

  10. Rata na Iosepha Semita e John Whitmer i te feia mo‘a i Colesville, New York, 20 no atete 1830, Harmony, Pennsylvania; i roto i te Newel Knight, Autobiography and Journal, ca. 1846–47, 129, mau haaputuraa a te Ekalesia.

  11. Faahitiraa parau papa‘ihia e Iosepha Semita i te ava‘e no fepuare 1840 i Philadelphia, Pennsylvania; te papa‘iraa matamua tei roto i te rima o te tahi taata.

  12. History of the Church, 6:303; no roto mai i te hoê a‘oraa tei horo‘ahia e Iosepha Semita i te 7 no eperera 1844, i Nauvoo, Illinois; faaitehia e Wilford Woodruff, Willard Richards, Thomas Bullock, e William Clayton.

  13. Henry W. Bigler, i roto i te « Recollections of the Prophet Joseph Smith », Juvenile Instructor, 1 no mati 1892, 151–52.

  14. A‘oraa horo‘ahia e Iosepha Semita i te area ava‘e no tiurai 1839 i Commerce, Illinois; faaitehia e Willard Richards, in Willard Richards, Pocket Companion, 75, 78–79, mau haaputuraa a te Ekalesia.

  15. Rata na Iosepha Semita ia Isaac Galland, 22 no mati 1839, Fare Tape‘araa no Liberty, Liberty, Missouri, nene‘ihia i roto i te Times and Seasons, Fepuare 1840, 54.

  16. History of the Church, 3:381; no roto mai i te hoê a‘oraa tei horo‘ahia e Iosepha Semita i te 27 no tiunu 1839, i Commerce, Illinois; faaitehia mai e Willard Richards.

  17. History of the Church, 6:307–8; tauihia te mau tuhaa no te paratarafa; no roto mai i te hoê a‘oraa tei horo‘ahia e Iosepha Semita i te 7 no eperera 1844, i Nauvoo, Illinois; faaitehia e Wilford Woodruff, Willard Richards, Thomas Bullock, e William Clayton.

  18. History of the Church, 6:58; no roto mai i te hoê a‘oraa tei horo‘ahia e Iosepha Semita i te 15 no atopa 1843, i Nauvoo, Illinois; faaitehia e Willard Richards.

  19. John Taylor, Deseret News: Semi-Weekly, 15 no tenuare 1878, 1.

Hōho’a
Moroni

I te ava‘e tiunu 1829, ua fana‘o o Oliver Cowdery, David Whitmer, e o Iosepha Semita ia ite mata ia Moroni e te mau api auro. I te hoê taime poto i muri iho no taua mahana ra, ua ite ato‘a o Martin Harris i te melahi e i te papaa parau.

Hōho’a
family praying

« Eiaha e haamarirau i ta outou mau hopoi‘a i roto i to outou utuafare, ia ti‘aoro râ i te Atua no ta’na mau haamaitairaa i ni‘a ia outou e i to outou utuafare ».