Rongorongo Man te Moan Beretitentii
Anua Aika Anuan Kristo
Inanon maiu n au mwakuri ae te bwairati n te waanikiba, iai bwatintia n tabetai aika kawara au tabo ni kabuti wanikiba. A titiraki ibukin bwain nako te wanikiba aika a mwaiti, bwain mwakuri, aron mwakuriia, ao aroia ni kona ni buoka kiban te aeka ni waanikiba ae e totoa man tikiraoi.
I kona ni kabwarabwara bwa e kainnanoa te babaire ibukin bwaai aika buti n te ang, a mwaiti waaki ni ibuobuoki ao buroukuraem, ao intin aika korakora aika kona ni kakiba te mitiin ae kona ni uota te mweeraoi ao kamanoaia ake a toka n te waanikiba.
Ni kabebetean au kamataata ni katuruturua i aon bwaai aika beebete, I kona n reitia bwa te bwai ae kam rangi ni kainnanoia bon te buti ae rangi ni korakora, te korakora ni kibarake, ma aron etin te tabo are e na nako iai te wanikiba, ao tuan bwain te aonaaba are e na uota te wanikiba ao bwaatintiana ni kamanoia n riaon aaba ao marawa, riaon maunga aika ririeta ao angibuaka aika kakamaaku nakon ana tabo are e na toki iai.
Ni kaineti ma au atatai irouia irua aikanne, I a tia ni iangoia n taai nako bwa kaain Ana Ekaretia Iesu Kristo Ibukiia Aika Itiaki ni Boong Aika Kaitira a tuangiira bwa ti na titiraki n titiraki aika aekan akanne. Tera raoi oiia, oin tuua aika bongana ni kaainakin abanuean te Atua n te aonaaba? Ngkai a tia bwaai ni kabane, tera ae na bon uotira n te tai ae ti rangi ni kainnano iai nakon tokin kawaira aika ti iangoi ae akea tokina?
Boton Reirein ao Tuan te Euangkerio Ae Aki Bibitaki
Te Ekaretia, ma ana waaki nako ao buroukuraem ni kabane, e karekei waaki aika mwaiti ibukiia kaaina ni buokiia utu ao aomata nako ni beku ibukin te Atua ao i bon i marenaia. E ngae n anne, n tabetai, e kona n oti bwa burokuraem ao waaki a bon kaan ma kabin nanora ao tamneira nakon boton reirein ao tuan te euangkerio. Waaki, buroukuraem, tuua, ao aekan bootaki a ibuobuoki ibukin waakira n tamnei ikai n te aonaaba, ma ti na aki mwaninga bwa a kona ni bibitaki.
Ni kabotauana, boton te euangkerio—reirein te euangkerio ao tuua—aki kona ni bitaki. Te maiu ni kaineti ma oin tuua n te euangkerio e na uota te mwaaka, te korakora, ao toronibwaim n te maiu n tamnei nakon maiuia Aomata Aika Itiaki ni kabane.
Te onimaki bon te moan tua ibukin te mwaaka. Ti kainnanoa te aeka ni mwaaka aei inanon maiura. E mwakuri te Atua n te mwaaka, ma te mwaaka aei e bon kamwakuraki ni kaekaan ara onimaki. “Te onimaki are akea ana mwakuri e a matebuaka” (tara Iakobo 2:12). E mwakuri te Atua nakon aron aia onimaki natina.
E kamataata te Burabeti Iotebwa Timiti: “I reireiniia moan tuua aika eti, ao a bon tautaekaniia irouia”1 Irou, e tikiraoi te reirei man oota raoi. Ngkai ti kataia ni kan oota iai, ni iangoia i nanora, ao ni maiuakin tuan te euangkerio aika eti, ti na bon toronibwai riki n te maiu n tamnei. Tuan te toronibwai n te maiu n tamnei e rikirake man reirein te Ekaretia: e a tia n anganiira te inaomata n rinerine te Atua. I kakoaua bwa rinean ae raoiroi ke ae buakaka bon teuana man Ana kabanea ni korakora ni bwain tituaraoi te Atua nakoia Natina, i rarikin te maiu.
Ngke I kamatebwaia ao ni iangoa raoi te rinerine ae itiaki ao kangaanga ma iai n te maiu are ae akea tokiia, I a ataia raoi bwa bon natin te Atua aika tamnei ngaira, ngaia are ti riai ni mwakuri n ai arona. E kauringai te atatai aei bwa ngkai ngaira kaain Ana Ekaretia Iesu Kristo Ibukiia Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira, ngaira bon mwakoroia utu aika itiaki ae korakora n te aonaaba.
Aron tein te Ekaretia e kariaia te bibitaki ae korakora ibukin buburana, aron rikirakena, ao kainnanoia kaain ara aro. Iai te buroukuraem ae kakawaki n te iunite ma bairean aron teina ae rangi ni bebete ao ti tabeua bootakina. Iai naba uoote aika bubura ma bwaai ni ibuobuoki aika baireaki ibukin te beku ibukin temanna ma temanna. A kateaki bwaai ni kabane inanon buroukuraem aika anai nano n te Ekaretia ni buokiia kaain te Ekaretia n “nakomai nakon Kristo, ma ni kakororaoaki irouna” (Moronai 10:32).
Iango ni kabane aika kakaokoro aikai bon titebo ma aron kakaawakiia mairoun te Atua bwa te reirei n Ana euangkerio Iesu Kristo are e kaokaki bon titebo I nanon iunite nako. I kakoaua ngkai ngai a na tia kakoaua ae a tia ni katabuaki te Uea Iesu Kristo bwa E maiu, bwa e koaua te euangkerio, ao e anga kaeka nakon oin am titiraki ni kabane ao kakaewenako ake iai irouia natin te Atua n te aonaaba n te bong aei.
Korakoraia aika Kakaonimaki
Ni 2005 ngai ma buu ti kawariia kaain te Ekaretia n aban nako Europe. N taabo tabeua i aon Europe, e a tia n roko iai te Ekaretia inanon ririki aika mwaiti, man te 1837. Iai rongorongoia ae korakora kaain te Ekaretia aika kakaonimaki i Europe. N te tai aei, ao mwaitiia kaain te Ekaretia bon 400,000 n te aba anne. Ngkai ti taraia te roro ake a tia ni kitana Europe nako Amerika n te ka-19 ao te ka-20 n tienture, e beebete aron kamwaitan riki te boota ni mwaiti aei n te tai ae uarereke.
Bukin tera ngkai a rangi ni mwaiti kaain te Ekaretia aika kakaonimaki aika a kitana oin abaia n te tai are e moan kateaki iai te Ekaretia? A mwaiti bukina aika ti kona n taekin: a birinako man te bwainikirinaki, a buoka katean te Ekaretia i Amerika, a karikirakei aron kaubwaia, a kan kaania ma te tembora, ao a mwaiti riki.
E namakina naba ngkai Europe te kangaanga imwiin kitanakina irouia aomata aika mwaiti. Ma te korakora are reke mairouia rooro tabeua aika kaain te Ekaretia aika kakaonimaki e a moanna n otara. Ti noriia riki ataeinimwaane ao ataeinaine ao taanga aika ikawai riki ni mwakuri bwa mitinare ibukin te Uea; ti noora rikiraken te mare n te tembora; ti noora rikiraken te nanomwaaka ao te ninikoria irouia kaain te Ekaretia n tataekina te euangkerio. Ma i buakoia aomata mai Europe ao ni iteran te aonaaba aika mwaiti, iai taabo aika akea iai bwaai aika kakaawaki n Ana reirei Kristo aika koaua. A riai, a kona, ao a na bon kanoaaki taabo aikai n rongorongon te euangkerio ae kaokaki ngkai kaain ara Ekaretia aika tamaroa a maeka ao a tataekina te euangkerio ma te ninikoria ae korakora ao te onimaki.
Ma karababaan te Ekaretia i Europe, iai aaba ike e a tia n roko iai te Ekaretia inanon te ririki ae raka iaon 15. N ara mwananga ni 2005, I taetae ma te beretitenti n te mition are beku bon i aon abana i Russia are e a tia ni kaaina te Ekaretia inanon te maan ae ti itiua te ririki. E tuangai, “N te namwakaina are I bwabetitoaki iai ao I weteaki naba n te tai anne bwa te beretitenti n te mwaanga.” Iai te namakin ae rootaki iai n taai tabetai? Ngaia anne! E kataia ni katiai kanoan buroukuraem ni kabane n te Ekaretia? E bon aki! E kanga n rikirake n rangi ni korakora ngkai e karako mwaitia kaain te aro, n te tai ae uarereke? E kamataata, “I ataia ma tamneiu ni kabane bwa e koaua te Ekaretia. Te reirei n te euangkerio e kaona au iango ma nanou. Ngkai ti kaaina te Ekaretia, ti namakina ae kaain te utu ngaira. Ti namakina te akoi, te onimakinaki, ao te tangira. Ti tabeman ngaira, ma ti bane ni kataia bwa ti na ira te Tia Kamaiu.”
Kaain te ekaretia a boutokaia i bon imarenaia, a karaoa te kabanea n raoiroi n aron aia konaa, ao a ataia bwa e koaua te Ekaretia. Tiaki te bootaki are e a tia n anaa nanona, ma bon ootan te euangkerio, ao te oota aei e kakorakoraia kaain te Ekaretia ake a raoiroi akekei.
N aaba aika mwaiti ao te Ekaretia e a tibwa roko ni moanakina, ao aron barongakina n tabetai a bon aki kororaoi. E ngae n anne, e kona ni iai inanoia kaain te Ekaretia te kakoaua ae kororaoi ibukin te koaua. Ngkai a tiku kaain te Ekaretia i abaia ni katea te Ekaretia, ibuakon taian kangaanga ao kakaewenako ni kaubwain te aba, ma rooro n taai aika a na roko a na rangi ni kakaitau nakoia bwaeoniia aika ninikoria ni boong aikai. A tiku n ira nanon ana kakao n tatangira te Moan Beretitentii are kanakoaki n te 1999:
“N taai aikai, ao e a tia te Uea n noora riain karekean kakabwaia man te euangkerio, ni ikotaki ma kabatiaan riki tembora, n taabo aika mwaiti n te aonaaba. Ma ngaia are, ti tangiria ni manga taekina riki te reirei ae teimatoa nakoia kaain te Ekaretia bwa ana tiku n abaia nakon are a na mwae nako Amerika… .
“Ngkai a tiku kaain te Ekaretia n oin abaia, ni mwakuri ni katea te Ekaretia ni bon oin abaia, a na roko kakabwaia aika korakora nakoia ao nakon te Ekaretia ae bwanin.”2
I kona n reitia n taekina te taeka ni kauring nakoira ngaira ake ti mena ni uoote ke titeiki aika bubura. Ti riai n tarataraira bwa e na aki boboto ara koaua i aon ana waaki ni bobotaki ara Ekaretia, ke takakaro ni kakukurei aika tamaroa, buroukuraem, ao bootakin ara uoote ao titeiki. A bongana bwaai aikai ni kabane ao a kakaawaki bwa a na iai—ma a bon aki tau. N ai aron naba te iraorao ae bon aki tau.
Te Kamanoaki n te Ongeaba
Ti ataia bwa ti maiu n taai ni kamangaongao, kabuanibwai aika ririki, ao bubuaka. Ngaira ao aika mwaiti ti rangi n namakina tangiran te kamanomano, ao te katantan man te angibuaka, ao man unna ngkana e a raanga nako ni korakorana i aon te aonaaba ae bwanin” (tara D&C 115:6). Ti na kanga ni kunea te aeka n tabo ae mano? E reirei Beretitenti Gordon B. Hinckley (1910–2008) bwa: “E mena Kamanoara n tamaroan maiura. Korakorara e mena n raoiroira.”3
Uringnga ma ngai bwa e kanga Iesu Kristo n reireiniia Ana Abotoro, ni kamataata ao ni kaineti raoi nakoiia, ni moanakin Ana mwakuri n rabwata. “Mai, irirai, ao N na karaoi ngkami bwa taan akawaia aomata” (Mataio 4:19). Aio naba bon moanakin aia mwakuri Abotoro ake Tengaun ma Uoman, ao I kanamakinna bwa iai irouia te namakin ae aki tau. N au katautau ao bon te Tia Kamaiu Irouna ae reireiniira ikai te reirei ibukin oin reirein te euangkerio ao moa ni bwaai aika tangiraki riki n te maiu. Ngaira n tatabemaniira, ti riai moa “n Iriria,“ ao ngkana ti karaoa aei, ao e na kakabwaiaira te Uea riaon oin ara konabwai ni karaoa are E tangiria bwa ti na riki nako iai.
Ngkana ko na irira Kristo ao kona riki n ai arona. Bon te reirei man aroarona. Ngkai natin Tamara are i Karawa ngaira n tamnei, iai iroura te rabakau ni karekea iroura anuan Aekan maiun Kristo ni karinna ni maiura ao n aroarora. E kaoira te Tia Kamaiu bwa ti na reiakina Ana euangkerio ao ni maiuakin Ana reirei. Iriirakina bon kabonganaan tuua aika eti ao imwiina ti na kakoaua i bon iroura taian kakabwaia ake a rimwina. E rangi ni kangaanga te mwakuri aei ao e rangi ni beebete n te tai ae ti teuana. A taekinna burabeti ngkoa ao ngkai n taeka aika teniua: “Kaawakin taian tua”—akea rakana, akea kerikakina.
Karikirakean anua aika anuan Kristo ni maiura bon tiaki te mwakuri ae beebete, ai moarara riki ngkana ti a raroanako ma iango ao katei aika aki bongana ao n tabeakini bwaai aika riiriki n te maiu aei. Te kataaki e reke ngkana ti maiuakina are ti tataekinna. Ataakin ae rikirake iroura ke e aki anua aika anuan Kristo e na bon otara i nanoni maiura—ngkai ngaira buu mwaane ke buu aine, ngkai ngaira taama ke tiina, ngkai ngaira naati mwane ke naati aine, n ara iraorao, n ara mwakuri, n ara bitineti, ao n ara tai ni kakakibotu. Ti kona ni kinai rikirakera, n aroia kaain rarikira, ngkai ti tabe ni karikirakea ara kona bwai ni karaoa ae tabu [i] matana (tara D&C 43:9).
E kamatataaki man booki aika tabu tabeua anua aika anuan Kristo aika ti riai ni karikirakei inanon maiura. A raonaki ma te atatai ao te nanorinano, te tangira ae kororaoi ao te tangira, te ongeaba ao te mwakuri korakora, te onimaki ao te kaantaninga (tara D&C 4:5–6). Kateia aomata aikai a kaokoro ma aron babairean iunite n te Ekaretia, aron kaubwaira ni maiura, aron ara utu, katein te aba, reeti n aomata, ke ara taetae. Anuan main Kristo bon bwaintituaraoi mai iroun te Atua. Aki kona ni karikirakeaki n akea Ana ibuobuoki.
Onimakinan Mwaakana
Teuana te ibuobuoki ae ti bane ni kainnanoia ti anganaki n akea boona rinanon Ana Mwakuri ni Kamaiu Iesu Kristo. Karekean te onimaki iroun Iesu Kristo ao Ana Mwakuri ni Kamaiu e nanonaki bwa ti mwioko Irouna ni bwaai ni kabane—onimakinan mwaakana ae akea tokina, wanawanana, ao Ana tangira. Anua aika anuan Kristo e kona n reke iroura ngkana ti kamwakura ara rinerine ma te etieti. Te onimaki iroun Iesu Kristo e kairiira nakon te mwakuri. Ngkana iai ara onimaki iroun Kristo, ao e tau ara onimaki ni kona n iri Ana tua—e ngae ngkana ti aki atai raoi bukiia. Ngkana ti ukoukora te kan riki n ai aron te Tia Kamaiu, ti riai n tirobaea maiura n taainako ao ni mwioko, rinanon te kawai n rairannano ni koaua, iaon raoiroin Iesu Kristo ao kakabwaia n Ana Mwakuri ni Kamaiu.
E kona karikirakean anua aika anuan Kristo n rangin ni kammaraki. Ti riai n tauraoi ni kariaia taian kaetieti ao kaetakira mairoun te Uea ao Ana toro. Te katooto, rinanon ana maungatabu ni kabuta te Ekaretia n te aonaaba ma aia katangitang ma taekaia aika taekinaki, ti namakinna ao ni karekea mwaakan te tamnei, kaetieti, ao kakabwaia mai karawa (tara D&C 43:16). Bon te tai are te bwana ni kairiiri ao te kaotioti i bon ibukira e na uota te rau nakon tamneira ao e na reireinira arora bwa ti aonga n riki n aekan Kristo. E na karewerewe te bwana n aron bwanaan raom ae tangiraki ao e na kaona tamneira ngkana a tau raraomara.
Ngkana ti rikirake ni katootonga aron te Tia Kamaiu, ti na rikirake n ara konabwai ni “kabatiai ami kaantaninga, ni mwaakan te Tamnei ae Raoiroi” (I-Rom 15; 13). Ti na katinanikui bwain te aonaaba aei, ao ni ukoukori bwaai aika raoiroi riki n te aonaaba (tara D&C 25:10).
E kairai aei ni kaokai nakon au kabotau i aon kanakoraoan te kiba i aan nang. I taetae ibukin katuuan te iango i aon boton te waaki. Anua aika anuan Kristo bon boton te waaki. Bon oin tuua aika kakaawaki ake a na karika te ang i aan baira ni kiba. Ngkai ti karikirakea anua aika anuan Kristo i nanon maiura, teutana imwiin teutana, a na tabekiira rake n aron ae mena i aon bain te ikare (tara D&C 124:18). Ara onimaki iroun Iesu Kristo e na karekea te korakora are e na butuira nako mooa; ara aki nanououa ao ara kantaninga ae korakora e na karekea te korakora are ti na mwemwerake iai. Te onimaki ao te kaantaninga a na uotira rinanon marawan taian kariiri, riaon maungan kangaanga, ao e na uotira rikaaki nakon mweengara ae akea tokina ao tokin kawaira.