Laipelí
ʻAho Sāpaté


“ʻAho Sāpaté,” Ngaahi Tefitó mo e Ngaahi Fehuʻí (2023)

ʻĪmisi
kau finemui ʻi he lotú

Fakahinohino ki hono Ako ʻo e Ongoongoleleí

ʻAho Sāpaté

“Manatu ki he ʻaho Sāpaté, ke tauhi ia ke māʻoniʻoni” (ʻEkesōtosi 20:8)

ʻOku faʻa hā fēfē nai ʻa e ʻaho Sāpaté kiate koé? ʻI hoʻo feinga ke fakaʻapaʻapaʻi ʻa e Sāpaté ʻi he founga ʻa e ʻEikí, ʻe kamata leva ke ke lau ʻa e Sāpaté ko ha meʻa fakafiefia (vakai, ʻĪsaia 58:13–14). ʻE ʻomi ʻe he moihū fakataha mo e niʻihi kehe ʻi he Siasí ki he ʻOtuá, maʻu ʻo e sākalamēnití, mo hono tauhi ʻo e ʻaho ke māʻoniʻoni ʻi ʻapí ha mālohi fakalaumālie ki hoʻo moʻuí pea ʻomi koe ke ke ofi ange ki he ʻOtuá. Ko hono tuku mavahe ha ʻaho ʻe taha ʻi he uike takitaha ke mālōlō mei he ngāué mo fai ha ngaahi ʻekitivitī ʻi he taimi mālōloó ko ha founga ia ʻe taha ʻoku tau fakahaaʻi ai ʻetau ʻofa ki he ʻOtuá mo ʻetau fakaʻamu ke talangofua kiate Ia mo tauhi ʻetau ngaahi fuakavá. Naʻe fakamatala ʻe Palesiteni M. Lāsolo Pālati, “Ko e mālohi ʻo e ʻaho Sāpaté ke aʻusia ʻi he lotú pea mo ʻapi ʻa e nēkeneká, mo e ongoʻi ʻa e māfana ʻo e Laumālie ʻo e ʻEikí ʻo ʻikai ha toe fakahohaʻasi.”1

Ko e Hā ʻa e ʻAho Sāpaté?

Ko e Sāpaté ko ha ʻaho māʻoniʻoni ia kuo vaheʻi ʻe he ʻOtuá ke tau mālōlō ai mei heʻetau ngaahi ngāué mo hū kiate Ia. Hili hono Fakatupu ʻo e māmaní, naʻe tāpuakiʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e ʻaho hono fitú mo ʻai ke toputapu (vakai, Sēnesi 2:2–3). Naʻá Ne fekau ki he kau ʻIsilelí ke nau “manatu ki he ʻaho sāpaté, ke tauhi ia ke māʻoniʻoni” (ʻEkesōtosi 20:8). Hili ʻa e Toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisí, naʻe kamata ke tauhi ʻe Heʻene kau ākongá ʻa e Sāpaté ʻi he ʻaho Sāpaté, pe ko e ʻuluaki ʻaho ʻo e uiké (vakai, Maʻake 16:2; Ngāue 20:7; 1 Kolinitō 16:1–2). ʻI he ngaahi ʻaho kimui ní, naʻe fakafoʻou ʻe he ʻOtuá ʻEne fekau ke tauhi ʻa e ʻaho Sāpaté (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 59:9–13; 68:29).

Vakai fakalūkufua ki he tefitó: ʻAho Sāpaté

Ngaahi fakahinohino fekauʻaki mo e ako ʻo e ongoongoleleí: Hū ki he ʻOtua ko e Tamaí, Sākalamēnití, ʻAukaí, Moʻui ʻAki ʻa e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí

Konga 1

Ko Hoʻo Tauhi ʻa e ʻAho Sāpaté ko ha Fakaʻilonga Ia ʻo Hoʻo Līʻoa ki he ʻOtuá

ʻĪmisi
haʻofanga

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni: “ʻOku tau fakaʻapaʻapaʻi fēfē [nai] ʻa e ʻaho Sāpaté? ʻI hoku ngaahi taʻu kei talavou angé, naʻá ku ʻilo ai ki ha ngāue ʻa ha kakai kehe naʻa nau fakatahaʻi ha ngaahi lisi ʻo e ngaahi meʻa ke fai pea mo ha ngaahi meʻa ke ʻoua ʻe fai ʻi he ʻaho Sāpaté. Naʻá ku toki ako kimui ange mei he folofolá ʻoku hoko ʻeku tōʻonga mo ʻeku fakakaukau ʻi he Sāpaté ko ha fakaʻilonga ʻi hoku vā mo ʻeku Tamai Hēvaní [vakai, ʻEkesōtosi 31:13]. ʻI he mahino ko iá, ʻoku ʻikai ke u toe fiemaʻu ʻa e ngaahi lisi ʻo e ngaahi meʻa ke fai pe ʻoua ʻe faí. Ko e taimi kuo pau ai ke u fai ha fili pe tuʻutuʻuni pe ʻoku taau ʻa e ʻekitivitī ko iá pe ʻikai mo e Sāpaté, ʻoku ou fehuʻi pē kiate au, ʻKo e hā ʻa e fakaʻilonga ʻoku ou fie foaki ki he ʻOtuá?’ Naʻe ʻai ʻe he fehuʻí ni ke mahino ʻaupito ʻeku ngaahi fili kau ki he ʻaho Sāpaté.”2 Ko e hā ʻa e faʻahinga fakaʻilonga ʻoku ʻoatu ʻe hoʻo tauhi ʻo e ʻaho Sāpaté ki he ʻOtuá?

Ngaahi meʻa ke fakakaukau ki aí

  • Mamata ʻi he vitiō meia ʻEletā Sefilī R. Hōlani ko e “Upon My Holy Day—Rest and Renewal” (1:26). ʻOku poupouʻi kitautolu ʻe ʻEletā Hōlani ke tau fai ha ngaahi meʻa ʻi he ʻaho Sāpaté ʻo kehe mei he meʻa ʻoku tau fai ʻi he ngaahi ʻaho kehé. Ko e hā ha ngaahi ongo kuó ke maʻu fekauʻaki mo hono fakaʻapaʻapaʻi ʻo e ʻaho Sāpaté mo hono tauhi ia ke māʻoniʻoní?

ʻEkitivitī ki he ako mo e niʻihi kehé

  • Lau fakataha ʻa e fakamatala ʻa ʻEletā Kuenitini L. Kuki fekauʻaki mo e kau atu ki ha ʻAho Tapu Faka-Siu, pe Sāpaté, ʻi he “Tuha mo Taau mo Pilisitolo: Moʻui Taau mo e Temipalé—ʻi he Faingamālié mo e Faingatāmakí.”3 Fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kulupú ke nau talanoa fekauʻaki mo e ngaahi fehuʻi ko ʻení: Naʻe tāpuekina fēfē nai ʻe he fakaʻapaʻapaʻi ʻo e ʻaho Sāpaté ʻa e ngaahi kaungāmeʻa ʻo ʻEletā Kukí? Naʻe hoko fēfē nai ʻa e Sāpaté ko ha “meʻa fakafiefia” kiate kinautolú?

Ako lahi ange

Konga 2

Naʻe Fakaʻapaʻapaʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ʻAho Sāpaté

ʻĪmisi
Ko hono fakamoʻui ʻe Sīsū Kalaisi ha tangata kui

ʻI he ngaahi taimi ʻo e Fuakava Foʻoú, naʻe fakafeʻiloaki ha ngaahi tuʻutuʻuni mo e tukufakaholo taʻe-fakamafaiʻi ki he anga fakafonua ʻo e kau Siú fekauʻaki mo e meʻa ke fai pe ʻoua ʻe fai ʻi he ʻaho Sāpaté.4 Naʻe faʻa fakaangaʻi ʻa Sīsū ʻe he kau taki fakalotu ʻo Hono kuongá ki he founga naʻá Ne tauhi ai mo ʻEne kau ākongá ʻa e Sāpaté. Naʻe akoʻi ʻe Sīsū “[ʻoku] ngaohi ʻa e Sāpaté koeʻuhí ko e tangatá [mo e fefiné]” pea ko Ia foki ʻa e “ʻEiki … ʻo e sāpaté” (Maʻake 2:27, 28). Ke fakamanatua ʻa e ʻaho naʻe toetuʻu ai ʻa e ʻEikí, naʻe tauhi ʻe he kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí ʻa e Sāpaté ʻi he ʻuluaki ʻaho ʻo e uiké (vakai, Maʻake 16:2; Ngāue 20:7; 1 Kolinitō 16:1–2).

ʻI heʻetau hoko ko ha konga mahuʻinga ʻo hono tauhi ʻo e Sāpaté, ʻoku tau maʻu ai ʻa e sākalamēnití ko e fakamanatu ʻo e feilaulau fakalelei, pekia mo e Toetuʻu ʻa Kalaisí. ʻI heʻetau maʻu ʻa e sākalamēnití, ʻoku tau fai ai ha fuakava ke toʻo kiate kitautolu ʻa e huafa ʻo Sīsū Kalaisí, tauhi ʻEne ngaahi fekaú, pea manatu maʻu ai pē kiate Ia. ʻOku talaʻofa mai leva ʻe he ʻOtuá te tau lava ʻo maʻu maʻu pē ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻOku kau ʻi hono maʻu ʻo e Laumālié ʻa hono fakamāʻoniʻoniʻi mo fakamolemoleʻi [kitautolu mei heʻetau] ngaahi angahalá. ʻOku toe ʻuhinga foki ia ke maʻu maʻu pē ʻa e takaua mo e tataki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. Ko e ʻaho Sāpaté ko ha faingamālie ia ke ke fakakaukau ai ki he ngaahi tāpuaki kuó ke maʻu ʻi hoʻo hoko ko e tokotaha muimui ʻo Sīsū Kalaisí.

Ngaahi meʻa ke fakakaukau ki aí

  • Lau ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻeni ki hono fakaʻapaʻapaʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ʻaho Sāpaté: Sione 5:2–15; Luke 13:11–17; 14:1–6. Naʻe tāpuekina fēfē nai ʻa e kakai ʻi he ngaahi fakamatala ko ʻení ʻe he ngāue ʻa e Fakamoʻuí? Naʻe folofola ʻa Sīsū ʻi ha potufolofola ʻe taha, “Ko ia ʻoku ngofua ke fai lelei ʻi he ʻaho Sāpaté” (Mātiu 12:12). ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e “fai lelei” ʻi he ʻaho Sāpaté?

    Te ke muimui fēfē nai ki he sīpinga ʻa Sīsuú ke ngāue fakaetauhi ki he niʻihi kehé ʻi he ʻaho Sāpaté?

ʻEkitivitī ki he ako mo e niʻihi kehé

  • Sio fakakulupu ʻi he foʻi vitiō “Gratitude on the Sabbath Day” (3:39). Talanoa fekauʻaki mo ha ngaahi founga ʻe lava ke tau fakahaaʻi ai ʻetau fakamālōʻia mo e houngaʻia ʻia Sīsū Kalaisi ʻi he ʻaho Sāpaté. Ko e hā ʻa e fehokotaki ʻi hono tauhi ʻo e ʻaho Sāpaté ke māʻoniʻoní mo e ongoʻi houngaʻia ʻi he ngaahi tāpuaki ʻa e ʻOtuá?

Ako lahi ange

Konga 3

ʻOku Tokoni Hono Tauhi ʻo e ʻAho Sāpaté ke Māʻoniʻoní ke Tau Nofo “Taʻe-Ha-Mele mei he Māmaní”

ʻĪmisi
fāmili ʻoku nau laukonga

Naʻe akonaki ʻa e ʻEikí, “Pea ko e meʻa ke tauhi ai koe ke maʻa ange mei māmaní, ke ke ʻalu ki he fale ʻo e lotú pea ʻohake ai hoʻo ngaahi ouau toputapú ʻi hoku ʻaho tapú” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 59:9). Ko ʻetau mōihū mo e niʻihi kehé ʻi he ʻaho Sāpaté ʻoku ʻikai ngata pē ʻi heʻetau maʻu ʻa e sākalamēnití ka ʻoku kau foki ai mo e lotú, hivaʻi ʻo e ngaahi himí, foaki mo maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, vahevahe ʻo e ngaahi fakamoʻoní, ako ʻa e folofolá, mo e fai ʻo e tokoní.

Ngaahi meʻa ke fakakaukau ki aí

  • Ko e kau ko ia ki he houalotu sākalamēnití ko ha founga mahuʻingamālie ia ke fakatefito ai hoʻo moʻuí ʻia Sīsū Kalaisi pea tupulaki ʻi he mālohi fakalaumālié. ʻI he taimi ʻoku tau mālohi fakalaumālie aí, ʻoku tau mateuteu lelei ange ai ke fakaʻehiʻehi mo ikunaʻi ʻa e ʻahiʻahí. Kuo tokoniʻi fēfē nai koe ʻi hono tauhi ʻa e ʻaho Sāpaté ke māʻoniʻoní mo e kau ʻi he houalotu sākalamēnití ʻi hoʻo feinga ke ke nofo “taʻe-ha-mele mei he māmaní”?

  • Toe vakai‘i ʻa e folofola ‘a e ʻEikí fekauʻaki mo e ʻaho Sāpaté ʻoku maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 59:9–15. Naʻe vahevahe ʻe Palesiteni M. Lāsolo Pālati ʻo kau ki he potufolofola ko ʻení, “Kātaki ʻo fakakaukau ki ha niʻihi ʻo e ngaahi foʻi lea mahuʻinga ʻi he fakahā ko ʻení: nēkeneka, fiefia, fakafetaʻi, loto-fiefia, loto-vekeveke, mo e fofonga malimali. Hangē kiate au ʻoku totonu ke ʻomi ʻe hono tauhi ʻo e ʻaho Sāpaté ha fiefia kiate kitautolu.”5 Ko e fē ha taimi kuó ke aʻusia ai ʻa e faʻahinga ongo ko ʻení ʻi he Sāpaté? Ko e hā te ke lava ʻo fai ke hoko ai hoʻo moihū ʻi he ʻaho Sāpaté ko ha aʻusia fakafiefiá?

ʻEkitivitī ki he ako mo e niʻihi kehé

  • Mamata ʻi he vitiō ko e “Is There a Place for Me?” (3:59). Talanoa fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo hono tokoniʻi ʻo e niʻihi kehé ke nau ongoʻi ʻoku nau kau ki honau haʻofanga lotú. ʻE fakatupulaki fēfē nai ʻe hoʻo ngaahi feinga ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau ongoʻi ʻoku nau kau atú, ʻa hoʻo ongoʻi ʻo e moihū ʻi he ʻaho Sāpaté?

Ako lahi ange