Laipelí
Tauʻatāina ke Filí


“Tauʻatāina ke Filí,” Ngaahi Tefitó mo e Ngaahi Fehuʻí (2023)

ʻĪmisi
fefine ʻoku tuʻu ʻi muʻa ʻi ha sipaʻilā

Fakahinohino ki hono Ako ʻo e Ongoongoleleí

Tauʻatāina ke Filí

Ko e meʻaʻofa ke fili mo ngāue ma‘atautolú

Kimuʻa pea fāʻeleʻi koé, naʻá ke moʻui ko ha foha pe ʻofefine fakalaumālie ʻo e ʻOtuá. Naʻá ke ako ki he palani ʻa e Tamai Hēvaní maʻaú ke ke fakalakalaka mo hoko ʻo hangē ko Iá. Naʻá Ne foaki atu ʻa e meʻaʻofa ʻo e tauʻatāina ke filí, ʻa ia ʻoku ʻuhinga ia ʻokú ke maʻu ʻa e tauʻatāina ke muimui ki he ʻOtuá mo ʻEne palaní pe ʻikai (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:78). ʻOku ʻoatu ʻe he tefitoʻi moʻoni ʻo e tauʻatāina ke filí ʻa e mālohi ke ke fili pē maʻau (2 Nīfai 2:16). ʻOku to e ʻuhinga foki ia te ke haʻisia ki hoʻo ngaahi fili ʻoku faí (vakai, Hilamani 14:29–31).

ʻI he maama fakalaumālié, naʻe feinga ʻa Sētane “ke fakaʻauha ʻa e tauʻatāina ke fili ʻa e tangatá” (Mōsese 4:3), pea naʻe muimui kiate ia ha tokolahi (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:35–36). ʻOku ʻuhinga hoʻo ʻi he māmaní naʻá ke fakaʻaongaʻi hoʻo tauʻatāina ke filí ke tali e palani ʻa e ʻOtuá mo muimui kiate Ia(vakai, ʻĒpalahame 3:24–26, 28). ʻI he fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻe fakamālohia ai koe ʻe he ʻOtuá ʻi hoʻo feinga ke fakaʻaongaʻi e tauʻatāina ke filí ke muimui kiate Iá. Ko e taimi ʻokú ke fili ai ke māʻoniʻoní, te ke maʻu ha nonga mo ha fiefia lahi ange pea iku ʻo taau ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá.

Ko e Hā ʻa e Tauʻatāina ke Filí?

Kuo foaki ʻe he ʻOtuá ki Heʻene fānaú ʻa e malava mo e faingamālie ke “fili maʻanautolu peé kae ʻikai fakamālohiʻi ke ngāue ʻi ha faʻahinga founga” (2 Nīfai 2:26). ʻOku ʻuhinga ʻeni te tau lava ʻo fili ke talangofua pe ʻikai ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá. Te tau aʻusia ha ngaahi ola—lelei pe kovi—ʻi heʻetau ngaahi filí. Naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e meʻaʻofa ko ʻení ko e “tauʻatāina ke fili ki he totonú” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:78).

Vakai fakalūkufua ki he Tefitó: Tauʻatāina ke Filí mo e Taliuí

Ngaahi fakahinohino fekauʻaki mo e ako ʻo e ongoongoleleí: Palani ʻo e Fakamoʻuí, Moʻui ʻi he Maama Fakalaumālié, Moʻui Fakamatelié, Talangofuá 

Konga 1

ʻOkú Ke Haʻisia ki he Ngaahi Fili ʻOkú Ke Fai ʻi he Moʻuí ni

ʻĪmisi
fefine ʻoku fononga he halá

ʻOkú ke fai ha ngaahi fili ʻe laungeau he ʻaho kotoa pē ʻi he ngaahi meʻa ʻokú ke fakakaukauʻi, lea ʻaki, mo fakahokó. Naʻe pehē ʻe Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ko ha niʻihi ʻo ʻetau ngaahi filí “he ʻikai hano mahuʻinga ʻi he huʻunga taʻengata ʻo e ngaahi meʻá, pea ko ha niʻihi ʻe mātuʻaki mahuʻinga kakato ia.”1 Te ke lava ʻo ʻiloʻi ʻi he tokoni ʻa e ʻOtuá, ʻa e ngaahi fili ʻoku mahuʻinga tahá.

Ko e taha ʻo e ngaahi ʻuhinga ʻoku fekauʻi mai ai ʻe he ʻOtuá ʻEne fānaú ki māmaní ke “siviʻi ʻa kinautolu … ke vakai pe te nau fai ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻe fekau ʻe he ʻEiki ko honau ʻOtuá kiate kinautolú” (ʻĒpalahame 3:25). ʻI he māmani ko ʻení, ʻokú ke fehangahangai ai mo e “fehangahangai ʻi he meʻa kotoa pē” (2 Nīfai 2:11), ngaahi faingamālie taʻefaʻalaua ke fakaʻaongaʻi ai hoʻo tauʻatāina ke filí. ʻE ʻi ai e ʻaho te ke haʻisia ai ki hoʻo ngaahi fakakaukaú, leá, mo e ngāué (vakai, Mōsaia 4:30). ʻE hanga ʻe hoʻo founga fakaʻaongaʻi hoʻo tauʻatāina ke fili ki he totonú ʻo fakahoʻata hoʻo aʻusia ʻi he moʻui ko ʻení pea ʻi he maama ka haú.

Ngaahi meʻa ke fakakaukau ki ai

  • Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā: “ʻI he vahevahe lalahi ʻo e kotoa ʻo e ngaahi fakatupu ʻa e ʻOtuá, ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻa ke ngāue pe ngāueʻi (vakai, 2 Nīfai 2:13–14). … ʻI hono fakakoloaʻi kitautolu ʻaki ʻa e tauʻatāina ke filí, ʻokú ta hoko leva ko e ongo fakafofonga, pea kuo pau ke ta ngāue kae ʻikai ke toki fakakounaʻi ke ngāue.”2 ʻOku fakamahinoʻi fēfē ʻe he fakamatala ko ʻení ʻa e faikehekehe ʻi he fānau ʻa e ʻOtuá mo ʻEne ngaahi fakatupu kehé? ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku hoko ai e tefitoʻi moʻoni ʻo e tauʻatāina ke fili ki he totonú ko ha konga mahuʻinga ʻo e palani ʻa e ʻOtuá ki hono fakamoʻui ʻo ʻEne fānaú?

  • Fakakaukau ke lau ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe Līhai ki hono foha ko Sēkopé ʻo kau ki hono mahuʻinga ʻo e tauʻatāina ke filí ʻi he 2 Nīfai 2:26–29. Te ke fakamatalaʻi fēfē ʻa e ngaahi aʻusia ʻo e tauʻatāiná mo e nofo pōpulá ʻoku fakamatalaʻi ʻi he potufolofola ko ʻení? Ko e hā ʻoku akoʻi atu ʻe he potufolofola ko ʻení fekauʻaki mo e founga ke “fili [ai] ʻa e moʻui taʻengatá”?

ʻEkitivitī ki he ako mo e niʻihi kehé

  • Mamataʻi ʻa e foʻi vitiō “The Ten Virgins” (1:40) pe lau fakataha ʻa e talanoa fakatātā ʻo e kau tāupoʻou ʻe toko hongofulú ʻi he Mātiu 25:1–13. Aleaʻi ʻa e meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe he talanoa fakatātā ko ʻení fekauʻaki mo e tauʻatāina ke filí. Talanoa fekauʻaki mo ha ngaahi founga te ke lava ai ʻo fili ke teuteu ke feʻiloaki mo e Fakamoʻuí.

Ako lahi ange

Konga 2

Naʻe Fili ʻa Sīsū Kalaisi ke Fai e Finangalo ʻo e Tamaí ʻi he Meʻa Kotoa Pē

ʻĪmisi
ko hono akoʻi ʻe he talavou ko Sīsū Kalaisí ʻa e kau tangatá

ʻI he taʻu 12 ʻa Sīsuú, naʻe ʻiloʻi ʻe Mele mo Siosefa ʻoku ʻikai ke Ne ʻi honau fāmilí ʻi heʻenau fononga ki ʻapi mei Selusalemá. Naʻa nau maʻu Ia ʻi he temipalé ʻokú ne tali ha ngaahi fehuʻi meiate kinautolu naʻa nau ako ʻa e fono ʻa e ʻOtuá. Naʻe fehuʻi ange ʻe Mele ki a Sīsū pe naʻá Ne ʻafioʻi naʻá na fekumi kiate Ia. Naʻe tali ʻe Sīsū, “ʻIkai te mo ʻilo ʻoku ʻaʻaku ke fai ʻa e ngāue ʻa ʻeku Tamaí?” (Luke 2:49). Naʻe fakahoko maʻu pē ʻe Sīsū ha ngaahi fili ʻo makatuʻunga ʻi he finangalo ʻo ʻEne Tamaí (vakai, Luke 22:42; 3 Nīfai 11:11; 27:13). Ko Sīsū Kalaisi ʻa e sīpinga haohaoa ʻo hono fakaʻaongaʻi ʻo e tauʻatāina ke fili ki he totonú ke fili ʻa e māʻoniʻoní kae ʻikai ko e tokanga taha kiate kitá mo e angahalá.

Ngaahi meʻa ke fakakaukau ki ai

  • Naʻe fehangahangai ʻa Sīsū Kalaisi mo e ngaahi ʻahiʻahí ʻi he lolotonga ʻEne moʻui fakamatelié, ʻo hangē pē ko kitautolú (vakai, Hepelū 4:15; Mōsaia 3:7; ʻAlamā 7:11). Lau ʻa e Mātiu 4:1–11. Ko e hā te ke lava ʻo ako mei he tali ʻa Sīsuú ʻi he taimi naʻe feinga ai ʻa Sētane ke Ne fili taʻemāʻoniʻoní?

  • ʻI he malanga ko e “Ikuʻi ʻa Māmani mo Maʻu ha Fiemālie,” naʻe pehē ai ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni: “ʻOku ʻuhinga nai ki he hā ʻa e ikuʻi ʻa māmaní? ʻOku ʻuhinga ia ke ikunaʻi ʻa e fakatauele ke tokanga lahi ange ki he ngaahi meʻa ʻo māmaní ʻi he ngaahi meʻa ʻa e ʻOtuá. ʻOku ʻuhinga ia ke falala lahi ange ki he tokāteline ʻa Kalaisí ʻi he ngaahi fakakaukau fakapoto ʻa e tangatá. ʻOku ʻuhinga ia ke fiefia ʻi he moʻoní, taʻofi ʻa e kākaá, pea hoko ko ha ‘kau muimui anga-fakatōkilalo ʻo Kalaisi’ [2 Nīfai 28:14]. ʻOku ʻuhinga ia ke fili ke fakaʻehiʻehi mei ha meʻa pē ʻokú ne tuli ʻa e Laumālié. ʻOku ʻuhinga ia ke loto-fiemālie ke ‘liʻaki’ ʻo aʻu ki ngaahi angahala ʻoku tau saiʻia aí [ʻAlamā 22:18].”3 ʻE tataki fēfē ʻe he muimui ki he sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí hoʻo feinga ke ikuʻi ʻa e māmaní?

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa te ne lava ʻo taʻofi koe mei hoʻo tukulolo ki he finangalo ʻo e Tamaí? Ko e hā te ke lava ʻo fai ke ke tukulolo kakato ange ai kiate Iá?

ʻEkitivitī ki he ako mo e niʻihi kehé

  • Ko e taimi lahi, ʻoku ʻikai ko ʻetau ngaahi filí ʻi he vahaʻa ʻo e totonú mo e halá pe leleí mo e koví. Lau fakataha ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Tāleni H. ʻOakesí: “ʻI heʻetau fakakaukauʻi ʻa e ngaahi fili kehekehé, ʻoku totonu ke tau manatuʻi ʻoku ʻikai feʻunga ke lelei pē ha meʻá. ʻOku ʻi ai ha ngaahi fili ʻoku lelei ange pea lelei taha ange ha niʻihi ia. Neongo ʻoku totongi mamafa ange ha meʻa ʻokú te fili, ka ko hono totongi mamafa angé te ne ala ʻai ia ko e fili lelei taha ʻi he fakakātoá.”4 Talanoa ki ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe niʻihi te ne ala tokoniʻi koe ʻi hoʻo fili e ngaahi meʻa ʻoku lelei, lelei ange, pe lelei tahá. Ko e hā te ke lava ʻo ako mei he sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí ʻi hoʻo fai e ngaahi fili ko iá?

Ako lahi ange

Konga 3

Tuku ke Lāngilangiʻia ʻa e ʻOtuá ʻi Hoʻo Moʻuí

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni: “ʻOku tau maʻu kotoa ʻetau tauʻatāina ke filí. … Te tau lava ʻo fili ke tuku ke lāngilangiʻia ʻa e ʻOtuá ʻi heʻetau moʻuí pe ʻikai. Te tau lava ʻo fili ke tuku ke hoko ʻa e ʻOtuá ko e ivi tākiekina mālohi taha ʻi heʻetau moʻuí pe ʻikai.”5 Ko e taimi ʻokú ke loto fiemālie ai ke muimui ki he ʻOtuá ʻi he ngaahi fili ʻokú ke faí, ʻokú ke fakahaaʻi ai ʻoku fakamuʻomuʻa ʻEne palaní ʻi hoʻo moʻuí.

Ko e fili ko ia ke tuí ko e taha ia ʻo e ngaahi ʻuluaki sitepu ki hono fakaʻaongaʻi totonu hoʻo tauʻatāina ke filí. ʻOku fakatupulaki ʻe he tui ki a Sīsū Kalaisí hoʻo tui mo e falala kiate Iá. ʻOku to e fiemaʻufoki koe ʻe Kalaisi ke ke tui ki Heʻene ngaahi folofola naʻe fakahā mai ʻi Heʻene kau palōfitá ʻi he hokohoko mai hono Fakafoki Mai e kakato ʻo ʻEne ongoongoleleí. ʻI hoʻo fili ke maʻu ʻa e tuí pea tuí, te ke maʻu ha mahino fakalaumālie lahi ange mo maʻu ha mahino ʻi he taimi ʻokú ke fai ai ʻa e ngaahi filí. ʻE tupulaki hoʻo holi ke talangofuá, pea ʻe ngalingali te ke fili ha hala ʻoku fakatau ki he moʻui taʻengatá.

Ngaahi meʻa ke fakakaukau ki ai

  • Naʻe pehē ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni: “Nofo maʻu ʻi he hala ʻo e fuakavá. ʻE hanga ʻe hoʻo tukupā ke muimui ki he Fakamoʻuí, ʻaki hono fakahoko ha ngaahi fuakava mo Ia pea tauhi e ngaahi fuakava ko iá, ʻo fakaava e matapā ki he tāpuaki fakalaumālie mo e faingamālie kotoa pē ʻe lava ke maʻu ʻe he kakai tangata, fafine mo e fānau he feituʻu kotoa pē.”6 Ko e hā ha ngaahi fili kuó ne tokoniʻi koe ke ke fakalakalaka ʻi he hala ʻo e fuakava ʻa e ʻEikí? Ko e hā ha ngaahi fili te ke fai te ne tokoniʻi koe ke ke nofo maʻu ʻi he halá?

ʻEkitivitī ki he ako mo e niʻihi kehé

  • Fakaafeʻi e niʻihi kehé ke nau talanoa fekauʻaki mo e ngaahi aʻusia ʻi ha taimi naʻe ʻikai hoko ai e moʻuí ʻo hangē ko ʻenau ʻamanakí. Talanoa fekauʻaki mo e ngaahi fakakaukau mo e ngaahi ongo ʻe lava ke ʻomi ʻe he ngaahi aʻusia peheé. Fakakaukau ke lau fakataha ʻa e ʻĪsaia 55:8–9 pea aleaʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku ʻomi ai ʻe he tefitoʻi moʻoni hono tuku ke lāngilangiʻia e ʻOtuá, ʻa e nongá mo e loto-falalá.

Ako lahi ange

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehe fekauʻaki mo e Tauʻatāina ke Filí