Laipelí
Talangofuá


“Talangofuá,” Ngaahi Tefitó mo e Ngaahi Fehuʻí (2023)

ʻĪmisi
finemui fofonga malimali

Fakahinohino ki hono Ako ʻo e Ongoongoleleí

Talangofua

Muimui ki he ʻOtuá ʻi he loto-lelei

ʻOku ʻilo ʻe he mātuʻá ʻa e mahuʻinga hono akoʻi ʻo e fānau īkí ke fakaʻehiʻehi mei he ala ki ha sitou velá pe lele ki he loto hala puleʻangá ʻi muʻa ʻi he ‘ū meʻalelé. Kapau ʻe talangofua ʻa e fānaú, ʻo tatau ai pē pe ʻoku mahino kiate kinautolu ʻa e ʻuhinga ʻoku fiemaʻu ai ke talangofuá, te nau malu lahi ange pea mo hao.

Naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ʻi heʻetau moʻui ʻi he maama fakalaumālié, ko e foaki ko ia ki he fānau ʻa e ʻOtuá ha aʻusia fakamatelie ʻi māmaní naʻe fiemaʻu ia ke “siviʻi ʻa kinautolu … ke vakai pe te nau fai ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻe fekau ʻe he ʻEiki ko honau ʻOtuá kiate kinautolú” (ʻĒpalahame 3:25). ʻOku finangalo ʻa e ʻOtuá ke tau takitaha ako ke muimui kiate Ia mo talangofua ki Heʻene ngaahi fekaú. ʻI heʻetau fai iá, te tau maʻu ʻa e tāpuaki ke nofo mo Ia ʻi ha “tuʻunga fiefia ʻoku ʻikai hano ngataʻanga” (Mōsaia 2:41). ʻI heʻetau fakaʻaongaʻi ʻa e tauʻatāina ke fili ʻa e totonú pea mo e tataki ʻa e Laumālié, te tau lava ai ke kamata ʻilo ʻa e ʻuhinga naʻe foaki mai ai ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi fonó ke tau talangofua ki aí. ʻOku talaʻofa mai ʻe he Tamai Hēvaní ʻa e fiefia mo e ngaahi tāpuakí kiate kinautolu kotoa te nau tokanga ki Heʻene folofolá mo loto-fiemālie ke tauhi ʻEne ngaahi fekaú.

Ko e Hā ʻa e Talangofua?

ʻI he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ʻoku mahino ai ko e talangofuá ko e fakahoko ia e finangalo ʻo e ʻOtuá mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú. ʻOku kau ai hono fakaʻaongaʻi ʻetau tauʻatāina ke filí ke muimui ki he ʻOtuá ʻi he loto-fiemālie. ʻOku tau fakahaaʻi ʻetau ʻofa ki he ʻOtuá ʻi he taimi ʻoku tau fili ai ke falala mo tukulolo ki Hono finangaló.

Vakai fakalūkufua ki he tefitó: Talangofuá

Ngaahi fakahinohino fekauʻaki mo e ako ʻo e ongoongoleleí: Ngaahi Fekaú, Fakatomalá, Ngaahi Fuakavá mo e Ngaahi Ouaú, Ko e Moʻui ʻAki ʻa e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí

Konga 1

Naʻe Talangofua ʻa Sīsū Kalaisi ki he ʻOtua ko e Tamaí ʻi he Meʻa Kotoa Pē

ʻĪmisi
Sīsū ʻi Ketisemani

Naʻe folofola ʻa Sīsū Kalaisi, “Naʻe ʻikai te u ʻalu hifo mei he langí ke fai hoku loto ʻoʻokú, ka ko e finangalo ʻo ia naʻá ne fekauʻi aú” (Sione 6:38). Naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū ʻi he kotoa ʻo ʻEne moʻui fakamatelié, ʻEne talangofua ki he ngaahi fono mo e ngaahi fekau kotoa ʻa ʻEne Tamaí. Naʻá Ne folofola, “ʻOku ou fai maʻu ai pē ʻa e ngaahi meʻa ʻoku [fakahōifua kiate Iá]” (Sione 8:29).

Naʻe lotu ʻa Sīsū ʻi he Ngoue ko Ketisemaní, ʻo pehē “ʻE Tamai, kapau ko ho finangaló, ʻave ʻa e ipú ni ʻiate au: kae ʻoua naʻa fai hoku lotó, ka ko e finangalo ʻoʻoú” (Luke 22:42). Hili Siʻene mamahi ʻi Ketisemaní, naʻá Ne tukulolo ʻi he loto-fakatōkilalo ki he finangalo ʻo ʻEne Tamaí pea naʻe tutuki Ia, ʻo Ne foaki Ia ke huhuʻi kitautolu kotoa (vakai, Mōsaia 15:7). Koeʻuhí naʻe talangofua ʻa Sīsū Kalaisi ki Heʻene Tamaí ʻi he meʻa kotoa pē, naʻá Ne ʻai ke malava ʻa e fakamoʻuí mo e hākeakiʻí ki he fānau ʻa e ʻOtuá.

ʻOku kole mai ʻa e ʻEikí kiate kitautolu ʻi hotau kuongá ni ke tau molomolo-muivaʻe ʻiate Ia pea mo “moʻui ʻo fakatatau ki he folofola kotoa pē ʻoku ʻalu atu mei he fofonga ʻo e ʻOtuá” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98:11; vakai foki, Teutalōnome 8:3). Naʻe fakamahinoʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ʻuhinga mahuʻinga taha ke tau talangofua ai ki he ʻOtuá ʻi he taimi naʻá Ne fai ai ʻa e fakaafe fakahangatonu mo faingofua “Kapau ʻoku mou ʻofa kiate au, fai ʻeku ngaahi fekaú” (Sione 14:15).

Ngaahi meʻa ke fakakaukau ki ai

  • Naʻe moʻui ʻa Sīsū Kalaisi taʻe ʻi ai Haʻane angahala pea ʻi ha moʻui māʻoniʻoni. ʻOkú Ne fakaafeʻi kitautolu ke tau muimui ʻiate Ia. Lau ʻa e 2 Nīfai 31:7–10. Ko e hā ʻoku fiemaʻu meiate kinautolu ʻoku holi ke muimui ʻia Sīsū Kalaisí?

  • Naʻe fakahā ʻe he ʻOtuá ko ʻEne ngāué mo e nāunaú ke “fakahokoʻa e moʻui taʻe-faʻa-mate mo e moʻui taʻengata ʻa e tangatá” (Mōsese 1:39). Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11:20 pea fakakaukau ki he meʻa ʻoku ui ʻe he ʻEikí ko “hoʻo ngāué.”

ʻEkitivitī ki he ako mo e niʻihi kehé

  • Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Lōpeti D. Heili, “Tuʻunga ʻi he talangofua hotau Fakamoʻuí, naʻá Ne fai e fakalelei maʻa ʻetau ngaahi angahalá, ʻo tau lava ai ke toetuʻu mo teuteu ʻa e hala ke tau toe foki ai ki heʻetau Tamai Hēvaní.”1 Aleaʻi e ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu koeʻuhí ko e talangofua kakato ʻa Sīsū Kalaisi ki he ʻOtua ko e Tamaí. Ko e hā ha meʻa ʻe finangalo ʻa e ʻOtuá ke tau fai ke fakahaaʻi ʻetau houngaʻia ʻi he ngaahi tāpuaki lahi ʻoku tau maʻú?

Ako lahi ange

Konga 2

ʻE Fakaiku Hoʻo Talangofua ki he ʻOtuá ki he Fiefiá mo e Ngaahi Tāpuakí

ʻĪmisi
fāmili kei talavou ʻoku kakata

ʻOku tau ako ʻi he Tohi ʻa Molomoná ko kinautolu kotoa pē ne nau fanongo ki he malanga mahuʻinga ʻa e Tuʻi ko Penisimaní, naʻa nau ului moʻoni kia Sīsū Kalaisi. Ko hono olá, naʻa nau fakahaaʻi ʻenau loto-fiemālie ke fuakava ke tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá (vakai, Mōsaia 5:1–7). Ko e taha ʻo e ngaahi fatongia ʻoku maʻu ʻe he kāingalotu ʻo e Siasi ʻo Kalaisí ʻi hotau kuongá, ko e tauhi ʻa e ngaahi fekau kotoa ʻa e ʻOtuá (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:78). Naʻe fakamatalaʻi ʻe Siosefa Sāmita hono mahuʻinga ʻo e fatongiá ni kiate ia ʻi heʻene pehē, “Naʻá ku fokotuʻu ai ʻeni ko haʻaku lao: Ko e taimi ʻoku fekau mai e ʻEikí, fai ia.2

Kuo ʻosi fakahā ʻe heʻetau Tamai Hēvani ʻofá ʻa e tefitoʻi moʻoni taʻengata ʻokú ne puleʻi ʻa e founga ʻoku foaki ai ʻa e ngaahi tāpuakí: “ʻO ka tau ka maʻu ha tāpuaki mei he ʻOtuá, ʻoku tupunga ia ʻi he talangofua ki he fono ʻa ia ʻoku makatuʻunga ia ki aí” (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 130:20–21). ʻOku ʻi ai ha ngaahi ʻuhinga kehekehe te tau ala fili ai ke talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá. Ko e taimi ʻe niʻihi, te tau ala fakahoko ai ia ʻi he ilifia ki ha tautea. Ko e taimi ʻe niʻihi mahalo ko ʻetau feinga pē ki ha pale kuo talaʻofa mai. Ka ko e ʻuhinga mahuʻinga taha ke talangofua aí, ko ʻetau ʻofa ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi mo tau fiemaʻu ke tokoni kiate Kinaua. Ko e ʻOtuá ʻokú Ne “fiemaʻu … ʻa e loto mo e ʻatamai fie faí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 64:34).

Ngaahi meʻa ke fakakaukau ki ai

  • Fakakaukau ki he ngaahi founga kotoa kuo fakahaaʻi ai ʻe he Tamai Hēvaní ʻEne ʻofa kiate koé. Lau ʻa e Mōsaia 2:20–24. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ke tau talangofua ki he meʻa kotoa ʻoku fiemaʻu ʻe he ʻOtuá meiate kitautolú? Lau he taimí ni ʻa e Mōsaia 2:41. Te ke fakamatalaʻi fēfeeʻi ki ha taha ʻa e angaʻofa lahi ʻa e ʻOtuá kiate kinautolu ʻoku feinga fakamātoato ke talangofua ki Heʻene ngaahi fekaú?

  • Naʻe foua ʻe he fāmili ʻo Līhaí ha ngaahi faingataʻa lahi ʻi heʻenau fononga ʻi he maʻomaʻonganoá ʻi ha ngaahi taʻu lahi. Koeʻuhí naʻa nau feinga ke tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá, naʻe tāpuakiʻi kinautolu ʻe he ʻEikí. Lau ʻa e 1 Nīfai 17:1–4. Fakatatau mo e veesi 3, ko e hā ʻoku mateuteu ʻa e ʻOtuá ke fakahoko maʻanautolu ʻoku tauhi ʻEne ngaahi fekaú?

  • He ʻikai mahino maʻu pē kiate kitautolu ʻa e ʻuhinga kuo ʻomi ai ʻe he ʻOtuá ha ngaahi fekau pau. Ka ʻi he taimi ʻoku tau fakaʻaongaʻi ai ʻetau tauʻatāina ke filí pea mo fili ke falala mo talangofua ki he ʻOtuá, te tau lava ʻo falala ʻe lelei ʻa e meʻa kotoa kiate kitautolu (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100:15). ʻOku talaʻofa mai ʻa e ʻEikí: “Kapau te ke tauhi ʻeku ngaahi fekaú ʻo kātaki ki he ngataʻangá, te ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá, ʻa ia ko e meʻaʻofa ʻoku mahuʻinga taha ʻi he ngaahi meʻaʻofa kotoa pē ʻa e ʻOtuá” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14:7).

ʻEkitivitī ki he ako mo e niʻihi kehé

  • Naʻe pehē ʻe Palesiteni ʻĒsela Tafu Penisoni, “Ko e taimi ʻoku tau fakamuʻomuʻa ai ʻa e ʻOtuá, ʻe tuʻu ʻa e ngaahi meʻa kehe kotoa pē ʻi honau tuʻunga totonú pe ko ʻenau mavahe mei heʻetau moʻuí.”3 Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koe ke “fakamuʻomuʻa ʻa e ʻOtuá”? Kole ki he kau mēmipa ʻo e kulupú ke nau talanoa ki ha taimi naʻa nau mamata ai ʻoku “tuʻu ʻa e ngaahi meʻa kehe kotoa pē ʻi honau tuʻunga totonú pe ko ʻenau mavahe mei heʻetau moʻuí” ʻi he taimi ʻoku tau fakamuʻomuʻa ai ʻa e ʻOtuá?

Ako lahi ange