Laipelí
Hinga ʻa ʻĀtama mo ʻIví


ʻĪmisi
ʻĀtama mo ʻIvi

Ako ʻo e Tokāteliné

Hinga ʻa ʻĀtama mo ʻIví

Naʻe fekau ʻe he ʻOtuá kia ʻĀtama mo ʻIvi ʻi he Ngoue ko ʻĪtení, ke ʻoua naʻá na kai ʻa e ʻakau ʻo e ʻilo ʻo e leleí mo e koví. Koeʻuhí naʻe maumauʻi ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ʻa e fekau ko ʻení ʻo na kai ʻa e fua ʻo e ʻakaú, naʻe kapusi ai kinaua mei he ʻao ʻo e ʻEikí. Ko hono fakalea ʻe tahá, naʻá na foua ʻa e mate fakalaumālié. Naʻá na hoko foki ʻo maʻu ha tuʻunga fakamatelie–ʻo moʻulaloa ki he mate fakatuʻasinó. ʻOku ui ʻa e mate fakalaumālie mo fakatuʻasino ko ení ko e Hingá.

Vakai Fakalūkufuá

Naʻe folofola ʻa e ʻOtuá ʻi he Ngoue ko ʻĪtení, “ʻE ngofua ʻa hoʻo kai faʻiteliha mei he ʻakau kotoa pē ʻo e ngoué, ka ko e ʻakau ʻo e ʻilo ʻo e leleí mo e koví, ʻe ʻikai te ke kai mei ai, ka neongo iá, ʻoku ngofua ke ke fili maʻau, he ʻoku foaki ia kiate koe; kae manatu ʻoku ou fakatapui ia, he ko e ʻaho te ke kai aí ko e moʻoni te ke mate” (Mōsese 3:16–17). Koeʻuhi ko e maumaufono ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ki he fekau ko ʻení ʻo kai ʻa e fua ʻo e fuʻu ʻakau ʻo e ʻilo ʻo e leleí mo e koví, naʻe kapusi ai kinaua ki tuʻa mei he ʻao ʻo e ʻEikí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:40–41). Ko hono fakalea ʻe tahá, naʻá na foua ʻa e mate fakalaumālié. Naʻá na hoko foki ʻo maʻu ha tuʻunga fakamatelie–ʻo moʻulaloa ki he mate fakatuʻasinó. ʻOku ui ʻa e mate fakalaumālie mo fakatuʻasino ko ení ko e Hingá.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Ko Hotau Tuʻunga Hingá

ʻI heʻetau hoko ko e hako ʻo ʻĀtama mo ʻIví, ʻoku tau maʻu ai ha tuʻunga hinga he lolotonga ʻo e moʻui fakamatelié (vakai, ʻAlamā 42:5–9, 14). ʻOku fakamavaheʻi kitautolu mei he ʻao ʻo e ʻEikí pea tau moʻulaloa ki he mate fakatuʻasinó. ʻOku toe tuku foki kitautolu ki ha tuʻunga fehangahangai, ʻa ia ʻoku siviʻi ai kitautolu ʻaki e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻuí mo e ngaahi fakatauele ʻa e filí (vakai, 2 Nīfai 2:11–14; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:39; Mōsese 6:48–49).

ʻI he tuʻunga hingá ni, ʻoku hoko ai ha fefūsiaki ʻi loto ʻiate kitautolu. Ko e fānau fakalaumālie kitautolu ʻa e ʻOtuá, ka te tau lava ʻo hoko ko ha kakai ʻoku “kau ʻi he anga ʻa e ʻOtuá” (2 Pita 1:4). Neongo ia, ka “ʻoku [tau] taʻefeʻunga ʻi [he ʻao ʻo e ʻOtuá]; pea koeʻuhí ko e hingá kuo kovi maʻu ai pē ʻa [hotau] ngaahi ʻulungāangá” ( ʻEta 3:2). ʻOku fie maʻu ke tau fāifeinga taʻe tuku ke ikunaʻi ʻa e ngaahi holi mo e ngaahi fakaʻamu taʻemāʻoniʻoní.

Ne toe fakaongo mai ʻe he Tuʻi ko Penisimaní e ngaahi lea ʻa ha ʻāngelo ʻo pehē, “Ko e tangata fakakakanó ko e fili ia ki he ʻOtuá, pea kuo pehē ai pē talu mei he hinga ʻa ʻĀtamá.” Naʻe fakatokanga mai ai ʻa e Tuʻi ko Penisimaní, ʻe hoko ʻa e tokotaha kotoa pē ko ha fili ki he ʻOtuá ʻi he tuʻunga fakakakano pe hinga ko ʻení, ʻo taʻengata “kae ʻoua kuó ne talangofua ki he ngaahi fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, pea liʻaki ʻa e tangata fakakakanó kae hoko ko ha tangata māʻoniʻoni ʻi he fakalelei ʻa Kalaisi ko e ʻEikí, pea hoko ʻo anga tatau mo ha tamasiʻi siʻi, angavaivai, angamalū, loto-fakatōkilalo, faʻa kātaki, fonu ʻi he ʻofa, pea loto-fiemālie ke fakavaivai ʻi he meʻa kotoa pē ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻEikí ʻoku lelei ke ne faí, ʻo hangē ʻoku fakavaivai ʻe ha tamasiʻi siʻi ki heʻene tamaí” (Mōsaia 3:19).

Ngaahi Lelei ʻo e Hingá

Ko e Hingá ko ha konga mahuʻinga ia ʻo e palani ʻa e Tamai Hēvaní ki he fakamoʻui (vakai, 2 Nīfai 2:15–16; 9:6). ʻOku ua ʻa e halafonongá—ʻalu ki lalo ka ʻoku ʻunu ki muʻa. Makehe mei hono fakafeʻiloaki ʻa e mate fakatuʻasino mo fakalaumālié, ʻoku ʻomi ai ʻa e faingamālie ke fāʻeleʻi mai kitautolu ki māmani pea ke tau ako mo fakalakalaka ai. ʻI heʻetau fakaʻaongaʻi totonu ʻetau tauʻatāina ke filí mo tau fakatomala moʻoni ʻi he taimi ʻoku tau faiangahala aí, te tau lava ʻo haʻu kia Kalaisi pea mateuteu ke maʻu e meʻafoaki ʻo e moʻui taʻengatá ʻo fakafou ʻi Heʻene Fakaleleí. Naʻe akoʻi mai ʻe he palōfita ko Līhaí:

“Ka ne ʻikai maumau-fono ʻa ʻĀtama pehē kuo ʻikai te ne hinga, ka kuó ne nofo ʻi he ngoue ʻo ʻĪtení. Pea ko e ngaahi meʻa kotoa pē kuo fakatupú te nau ʻi he anga pē ko ia naʻa nau ʻi ai ʻi he hili honau fakatupú; pea kuo pau ke nau ʻi he anga pē ko iá ʻo taʻengata, pea ʻikai hano ngataʻanga.

“Pea kuo ʻikai [maʻu ʻe ʻĀtama mo ʻIvi] ha fānau; ko ia, te na nofo ai ʻi ha anga-taʻehalaia, ʻo ʻikai maʻu ha fiefia, he naʻe ʻikai te na ʻiloʻi ha mamahi; ʻo ʻikai fai ha lelei, he naʻe ʻikai te na ʻiloʻi ha angahala.

“Kae vakai, kuo fai ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻi he poto ʻo ia ʻokú ne ʻafioʻi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē.

“Naʻe hinga ʻa ʻĀtamá koeʻuhi ke ʻi ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá; pea ʻoku ʻi ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá koeʻuhi ke nau maʻu ʻa e fiefiá.

“Pea ʻe hāʻele mai ʻa e Mīsaiá ʻi he kakato ʻo e ngaahi kuongá, koeʻuhi ke ne huhuʻi ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá mei he hingá” (2 Nīfai 2:22–26; vakai foki, 2 Nīfai 2:19–21, 27).

Naʻe fakahaaʻi ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ʻa ʻena houngaʻia ʻi he ngaahi tāpuaki ne na maʻu koeʻuhí ko e Hingá:

“Naʻe fakafetaʻi ʻa ʻĀtama ki he ʻOtuá pea naʻe fakafonu ia pea kamata ke kikite ʻo kau ki he ngaahi fāmili kotoa pē ʻo e māmaní, ʻo pehē: Ke monūʻia ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá, he ko e meʻa ʻi heʻeku maumau-fonó kuo fakaʻā ai ʻa hoku matá, pea te u maʻu ʻa e fiefia ʻi he moʻuí ni, pea te u toe mamata ʻi he kakanó ki he ʻOtuá.

“Pea ko ʻIvi, ko hono uaifí, naʻá ne fanongo ki he ngaahi meʻá ni kotoa pē pea naʻá ne fiefia, ʻo ne pehē: Ka ne taʻeʻoua ʻeta maumau-fonó pehē ʻe ʻikai pē te ta maʻu ha hako, pea ʻikai foki ʻiloʻi ʻa e leleí mo e koví, pea mo e fiefia ʻo hota huhuʻí, pea mo e moʻui taʻengata ʻa ia ʻoku foaki ʻe he ʻOtuá kiate kinautolu kotoa pē ʻoku talangofuá” (Mōsese 5:10–11).

Huhuʻi mei he Hingá

Koeʻuhí ko hotau natula hinga mo fakamatelié mo ʻetau ngaahi angahala fakafoʻituituí, ko hotau ʻamanakiʻangá pē ʻa Sīsū Kalaisi pea mo e palani ʻo e huhuʻí.

Makatuʻunga ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻe huhuʻi ʻa e tokotaha kotoa pē mei he ngaahi nunuʻa ʻo e Hingá. Te tau toetuʻu, pea ʻe toe ʻohake kitautolu ki he ʻao ʻo e ʻEikí ke fakamaauʻi (vakai, 2 Nīfai 2:5–10; ʻAlamā 11:42–45; Hilamani 14:15–17).

ʻIkai ngata pē ʻi hono huhuʻi kitautolu mei he ngaahi nunuʻa fakalūkufua ʻo e Hingá, ka ʻe lava ke huhuʻi kitautolu ʻe he Fakamoʻuí mei heʻetau ngaahi angahalá. ʻI hotau tuʻunga hingá, ʻoku tau faiangahala mo mamaʻo ai mei he ʻEikí, ʻo ʻomi ai ha mate fakalaumālie kiate kitautolu. Hangē ko e lea ʻa e ʻAposetolo ko Paulá, “Kuo faiangahala kotoa pē, pea tōmui ʻi he fakamālō mei he ʻOtuá” (Loma 3:23). Kapau te tau nofo ai pē ʻi heʻetau ngaahi angahalá, he ʻikai lava ke tau nofo ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá, he ʻoku “ʻikai lava ke nofo ʻi ai ha meʻa ʻoku taʻemaʻa, … ʻi hono ʻaó” (Mōsese 6:57). Ko e meʻamālié, kuo hanga ʻe he Fakaleleí ʻo “fakahoko ai ʻa e tuʻunga ʻo e fakatomalá” (Hilamani 14:18), ʻo malava ai ke tau maʻu ha fakamolemole ʻo ʻetau ngaahi angahalá pea nofo ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻo taʻengata. Naʻe akoʻi ʻe ʻAlamā, “Naʻe tuku ki he tangatá ha vahaʻataimi ke ne lava ai ʻo fakatomala; ko ia naʻe hoko ai ʻa e moʻuí ni ko ha tuʻunga ʻahiʻahiʻanga; ko ha taimi ke teuteu ai ke feʻiloaki mo e ʻOtuá; ko ha taimi ke teuteu ki he tuʻunga taʻengata ʻa ia kuó ma lau ki aí, ʻa ia ʻe hoko ʻi he hili ʻa e toetuʻu ʻo e maté” ( ʻAlamā 12:24).

Houngaʻia ʻi he Feilaulau Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí

Hangē ko e ʻikai ke tau fuʻu fie maʻu ʻa e meʻakaí kae ʻoua kuo tau fiekaiá, ʻoku pehē pē ʻa e ʻikai ke tau fuʻu fie maʻu moʻoni ʻa e fakamoʻui taʻengatá kae ʻoua kuo tau ʻiloʻi ʻetau fiemaʻu ʻa e Fakamoʻuí. ʻOku hoko ʻa e ʻilo ko ʻení ʻi he taimi ʻoku tupulaki ai ʻetau mahino ki he Hingá. Hangē ko e akonaki ʻa e palōfita ko Līhaí, “Kuo mole pea ʻi he tuʻunga tō ki lalo ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá, pea te nau pehē ai pē ʻo taʻengata kae ʻoua kuo nau falala ki he Huhuʻi ko iá” (1 Nīfai 10:6).

Ngaahi Tefito Fekauʻakí

Ngaahi Folofolá

Ngaahi Fakamoʻoni Fakafolofolá

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Ako Folofolá

Ngaahi Pōpoaki mei he Kau Taki ʻo e Siasí

Ngaahi Pōpoaki Lahi Angé

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Fakaakó

Ngaahi Makasini ʻa e Siasí

The Fulness of the Gospel: The Fall of Adam and Eve,” Liahona, June 2006

Spencer J. Condie, “Even as I Am,” Liahona, Māʻasi 2002

Ngaahi Tohi Lēsoni Akó

Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Ki Hono Akoʻí

Ngaahi Fokotuʻutuʻu Ki Hono Akoʻí