Laipelí
Fakatomalá


“Fakatomalá,” Ngaahi Tefitó mo e Ngaahi Fehuʻí (2023)

ʻĪmisi
taʻahine ʻoku sio ki tuʻa he matapā sioʻatá

Fakahinohino ki hono Ako ʻo e Ongoongoleleí

Fakatomalá

Ko e tupulaki mo fakalakalaka fakafou ʻi he ʻofa mo e ʻaloʻofa ʻa Sīsū Kalaisí

ʻOku ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní ʻiate kitautolu. ʻOkú Ne finangalo ke tau foki ange kiate Ia ʻo laka ange ʻi ha toe meʻa. Ka ʻoku fakamavaheʻi kitautolu mei he ʻOtuá ʻi heʻetau ngaahi angahalá mo e tōnounoú. ʻOku nau taʻofi kitautolu mei heʻetau foki ʻo nofo ʻi Hono ʻaó mo ʻetau hoko ʻo hangē ko Iá. ʻOku kei ʻi ai pē ʻa e ʻamanaki lelei. Koeʻuhí ʻoku ʻofa lahi ʻa e Tamai Hēvaní ʻiate kitautolu, naʻá Ne fekauʻi mai Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí ke fakahaofi kitautolu. Naʻe toʻo loto fiemālie ʻe Kalaisi kiate Ia ʻetau ngaahi angahalá mo e tōnounoú kae lava ke fakamolemoleʻi kitautolu, hokohoko atu ʻetau tupulakí, pea iku ʻo foki ʻo nofo fakataha mo ʻetau Tamai ʻi Hēvaní. ʻOku ui ʻa e meʻaʻofa maʻongoʻonga ko ʻení ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku kamata ke tau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakalelei ʻa Kalaisí ʻi heʻetau ngāue ʻaki e tui kiate Iá pea fakatomala mei heʻetau ngaahi angahalá.

Ko e hā ʻa e Fakatomala?

Ko e fakatomalá ko ha liliu ia ʻi he ʻatamaí mo e lotó—ko ha tafoki mei he angahalá pea foki ki he ʻOtuá. ʻOku kamata ia ʻi he taimi ʻoku tau aʻusia ai ʻa e mamahi ʻoku taau mo e ʻOtuá koeʻuhí ko ʻetau faiangahalá (vakai, 2 Kolinitō 7:9–11). ʻI he taimi ʻoku tau fakatomala aí, ʻoku tau fakahā moʻoni ai ʻetau tōnounoú mo e ngaahi angahalá, ʻoku tau fai e meʻa ʻoku tau lavá ke fakatonutonu kinautolu, ʻoku tau feinga ke fai e liliu kotoa pē te tau lavá, pea tau falala loto-fakatōkilalo ki he mālohi ʻo e Fakamoʻuí ke liliu e meʻa ʻoku ʻikai ke tau lavá. ʻE lava ke hoko ʻa e fakatomala fakamātoató ʻi heʻetau ngāue ʻaki ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí mo ʻEne malava ke ngaohi kitautolu ke tau maʻá.

Vakai fakalūkufua ki he tefitó: Fakatomalá

Ngaahi fakahinohino fekauʻaki mo hono ako ʻo e ongoongoleleí: Tui kia Sīsū Kalaisí, Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, Sākalamēnití, Talangofuá

Konga 1

Maʻa ʻi he Fakatomalá: “ʻOku Fakahoko Fēfē Ia?”

ʻĪmisi
ko ha tangata ʻoku lotu

Naʻe fakamatalaʻi ʻe he palōfita ko ʻĪnosí ʻi he Tohi ʻa Molomoná, ʻa “[ʻene] fāinga ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá” ʻi heʻene fekumi ke fakamolemoleʻi ʻene ngaahi angahalá. ʻI he faifai pea “matafi atu [ʻene] ongoʻi halaiá,” naʻá ne fehuʻi ha meʻa mahalo kuó ke fifili ki ai: “ʻE ʻEiki, ʻoku fai fēfeeʻi ia?” Laukonga fekauʻaki mo ʻene aʻusiá ʻi he ʻĪnosi 1:1–8. Naʻe liliu fēfē ʻa ʻĪnosí? Ko e hā ʻokú ke ako mei he founga naʻá ne fakamatalaʻi ʻaki ʻene fakatomalá?

Ko e moʻoni, ko e founga pē ʻe taha ke mahino kakato ai ʻa e fakatomalá ko hono aʻusia ia. ʻI hoʻo fakatomala mo ongoʻi ʻa e nonga mo e fiefia ʻo e fakamolemolé, fakakaukau ke ke tohi fekauʻaki mo hoʻo aʻusiá. Mahalo te ke ongoʻi ʻoku ueʻi koe ke vahevahe ia mo ha mēmipa ʻo e fāmilí pe kaungāmeʻa.

Ngaahi meʻa ke fakakaukau ki ai

  • ʻOku tau maʻu fēfē ʻa e mālohi fakamaʻa ʻa e Fakamoʻuí ʻi heʻetau moʻuí? Te ke lava ʻo maʻu e tali ki he fehuʻi ko ʻení ʻi he pōpoaki ʻa Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ko e “Maʻa he Fakatomalá.”1 Fakakaukau ki he ngaahi akonaki ʻoku maʻu ʻi he konga ʻuluakí, ʻoku ui ko e “Fakatomalá.” Fakalaulauloto ki he meʻa ʻoku finangalo ʻa e ʻEikí ke ke fai ke maʻu ai ha fakamolemole ki hoʻo ngaahi angahalá.

    • Fekumi ki he meʻa kuo folofola ʻaki ʻe he Fakamoʻuí fekauʻaki mo ʻEne feilaulau fakalelei maʻatautolú ʻi he 3 Nīfai 9:13–14 mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 19:16–19. Ko e hā ha ngaahi pōpoaki ʻa e ʻEikí maʻau tautautefito ʻi Heʻene folofolá?

    • Fakatokangaʻi ange e ngaahi lea mo e kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi e fakatomalá ʻi he Selemaia 33:6–9; ʻAlamā 5:21. Ko e hā ʻoku fokotuʻu atu ʻe he ngaahi lea mo e kupuʻi lea ko ʻení fekauʻaki mo e fakatomalá mo e fakamolemole ʻo e angahalá?

ʻEkitivitī ki he ako mo e niʻihi kehé

  • Naʻe lea ʻa e palōfita ko ʻĪsaiá ʻo kau ki he foó mo e fakamaʻá ʻi heʻene akonaki fekauʻaki mo e fakatomalá. Fakakaukau ke mou lau fakafāmili ʻa e ʻĪsaia 1:16–18 lolotonga hono fakamaʻa fakataha ha meʻa, hangē ko e valá pe meʻa ngaohi kaí. Ko e hā ʻoku malava ai ke maʻa ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení? Ko e hā ʻoku malava ai ke tau maʻa fakalaumālie—pe fakamaʻa mei heʻetau ngaahi angahalá? (vakai, 3 Nīfai 27:19–20).

    Te ke lava foki ʻo fakafehoanaki ʻa e ongo ʻoku maʻu ʻi hono fakamaʻa fakatuʻasino kitautolú mo e ongo ʻoku maʻu ʻi hono fakamolemoleʻi ʻetau ngaahi angahalá.

Ako Lahi Ange

Konga 2

ʻOku ʻUhinga ʻa e Fakatomalá ki he Liliu—pea ʻoku ʻai Ia Maʻá e Tokotaha Kotoa Pē

ʻĪmisi
fefine ʻoku sio ki tuʻa ʻi ha matapā sioʻata

ʻOku ʻomi ʻe he folofolá ha ngaahi sīpinga lahi ʻo ha kakai naʻe hangē he ʻikai ke nau lava ʻo liliú, ka naʻa nau fakatomala pea hoko ʻo māʻoniʻoni tuʻunga ʻi he mālohi ʻo Sīsū Kalaisí. Naʻe aʻusia ʻe he ʻAposetolo ko Paulá, ko e tokolahi ʻo e kau Leimaná, mo ʻAlamā ko e Siʻí, ha liliu fakaofo ʻo e lotó. Naʻa nau tafoki mei he angahalá ki he Fakamoʻuí, ʻo fakaʻatā ke Ne liliu ʻenau moʻuí. Taimi ʻe niʻihi ʻoku hangē ʻoku hoko fakafokifā pē ʻa e liliu ko ʻení; ka ko ha liliu ia ʻoku faʻa hoko māmālie. Tatau ai pē pe ko e hā e foungá, ko ha mana ia ʻoku foaki ʻe Sīsū Kalaisi kiate kinautolu kotoa pē ʻoku fakatomalá. Pea ko ha mana ia ʻoku tau fiemaʻu kotoa, “he kuo faiangahala kotoa pē, pea tōmui ʻi he fakamālō mei he ʻOtuá” (Loma 3:23).

Ngaahi meʻa ke fakakaukau ki ai

  • Ako e ngaahi sīpinga ʻo e fakatomalá ʻi he Ngāue 22:3–21 (kau kia Paula); ʻAlamā 24:6–19 (kau ki ha kulupu ʻo e kau Leimaná); mo e ʻAlamā 36 (kau kia ʻAlamā ko e Siʻí). Ko e hā e meʻa naʻe fakahoko ʻe he kakai ko ʻení ke nau fakatomala aí? Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke lau ʻenau ngaahi aʻusiá? Fakalaulauloto pea lekooti e meʻa ʻokú ke akó.

  • Ko e hā e ngaahi liliu ʻokú ke ongoʻi ʻoku ueʻi koe ke fakahoko ʻi hoʻo moʻuí? ʻI hoʻo fakalaulauloto ki hení, ako e Sēmisi 4:17; Mōsaia 4:29–30; ʻAlamā 5:26; mo e pōpoaki ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní “Te Tau Lava ʻo Fai Lelei Ange pea Toe Lelei Ange.”2 ʻOkú ke ongoʻi ko e hā e founga ʻoku finangalo e ʻEikí ke ke tupulaki mo fakalakalaka aí?

Ngaahi ʻekitivitī ki he ako mo e niʻihi kehé

  • ʻOku fonu e māmaní ʻi he ngaahi sīpinga ʻo e liliu fakaofó—ko ha kiʻi tengaʻi ʻakau ʻoku hoko ko ha fuʻu ʻakau lahi, ko ha foʻi ʻunufe ʻoku hoko ko ha pepe, ko ha fuaʻimoa ʻoku hoko ko ha ʻīkale. Te ke lava pe ko ho fāmilí ʻo vakaiʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi sīpinga ko ʻení pea lau ʻa e 2 Kolinitō 5:17. ʻE lava ke iku ʻeni ki ha fepōtalanoaʻaki fekauʻaki mo e liliu ʻoku malava ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisí.

  • Mahalo ʻe fiefia e fānau īkí ke ako fekauʻaki mo e fakatomalá mei he Ngaahi Talanoa ʻo e Tohi ʻa Molomoná, hangē ko e ngaahi sīpinga ʻi he “Vahe 18: Ko e Fakatomala ʻa ʻAlamā ko e Siʻí3 mo e “Vahe 26: Ko e Kakai ʻo ʻĀmoní.”4 Naʻe tokoniʻi fēfē ʻe he Fakamoʻuí ʻa e kakai ko ʻení ke nau liliú?

  • Te ke lava foki ʻo lisi ha niʻihi ʻo e ngaahi ʻulungaanga ʻo e Tamai Hēvaní mo Sīsū KalaisI(ʻoku hā e niʻihi ʻi he himi “Fakatapuʻi Au5). Ko e hā ha ngaahi founga te tau lava ai ʻo liliu ke hoko ʻo hangē ko Kinauá? ʻOkú Na tokoni fēfē mai ke tau fakahoko iá?

Ako Lahi Ange

Konga 3

ʻOku Fakafiefia ʻa e Fakatomalá

ʻĪmisi
ko ha talavou ʻoku malimali

Koeʻuhí ʻoku faingataʻa ʻa e liliú, mahalo te tau ongoʻi ilifia he taimi ʻe niʻihi ke fakatomala. Mahalo ʻoku tau pehē ko ha meʻa fakamamahi, fakamafasia pe faingataʻa ia. Ka ko e palani ʻa e Tamai Hēvaní ko ha palani ia ʻo e fiefia. Te tau lava ʻi he fakatomalá ʻo angaʻofa, ʻofa, faʻa kātaki, loto-fakatōkilalo, mo fiefia ange.

ʻOku ʻomi ʻe he angahalá ʻa e mamahi—ko e fakatomalá ʻa e founga ʻoku tau hao ai mei he mamahi ko iá.

Ngaahi meʻa ke fakakaukau ki ai

Ngaahi ʻekitivitī ki he ako mo e niʻihi kehé

  • Te ke fie mamataʻi mo e niʻihi kehé ha vitiō ʻe taha pe fakatouʻosi heni ke ako lahi ange fekauʻaki mo e fakafiefia ʻa e fakatomalá: “The Shiny Bicycle” (3:04) mo e “The Goal: A Story of Faith, Friendship, and Forgiveness” (7:27). ʻI hoʻo mamata ʻi he ngaahi vitioó, kumi ʻa e (1) ngaahi meʻa naʻá ne ʻai ke loto-mamahi ʻa e tokotaha ʻi he vitioó mo e (2) ngaahi meʻa naʻá ne ʻai ke fiefia ʻa e tokotahá. Te ke lava foki ʻo fekumi ki he ngaahi meʻá ni ʻi he talanoa fakatātā ʻi he Luke 15.

  • Pe ko haʻo talanoa ki ha taimi naʻe fakaakeake ai ha taha mei ha puke pe lavea pea fakafehoanaki ʻa e aʻusia ko iá ki he fakatomalá. Lau ʻa e 3 Nīfai 9:13–14, pea talanoa fekauʻaki mo e fiefia ʻoku tau ongoʻi ʻi he taimi ʻoku fakamoʻui fakalaumālie ai kitautolu ʻe he Fakamoʻuí ʻi heʻetau fakatomalá. Ko e hā te tau ala lea ʻaki ke tokoniʻi ha taha ʻoku ilifia ʻi he fakatomalá?

Ako Lahi Ange